Wys bron van Alkaan

{|class="wikitable" style="float:right"
!n!!naam!!struktuur
|-
|1||[[metaan]]||[[Lêer:Methane-3D-balls.png|50px]]
|-
|2||[[etaan]]||[[Lêer:Ethane-3D-balls.png|60px]]
|-
|3||[[propaan]]||[[Lêer:Propane-3D-balls-A.png|70px]]
|-
|4||[[butaan]]||[[Lêer:Butane-3D-balls.png|80px]]
|-
|5||[[pentaan]]||[[Lêer:Pentane-3D-balls.png|90px]]
|-
|6||[[heksaan]]||[[Lêer:Hexane-3D-balls.png|100px]]
|-
|7||[[heptaan]]||[[Lêer:Heptane-3D-balls.png|110px]]
|-
|8||[[oktaan]]||[[Lêer:Octane-3D-balls.png|120px]]
|-
|9||[[nonaan]]||[[Lêer:Nonane-3D-balls.png|130px]]
|-
|10||[[Dekaan (chemie)|dekaan]]||[[Lêer:Decane-3D-balls.png|140px]]
|}
'n '''Alkaan''' is 'n [[koolwaterstof]] met die algemene formule {{chem|C|n|H|2n+2}}. Alkane is [[Versadigde en onversadigde verbindings|versadigde verbindings]]. Hulle bevat net enkelbindings.

== Lineêre alkane ==
Die eenvoudigste alkane is dié wat lineêre kettings vorm.  Hulle name eindig met ''-aan'' en die wortel van die naam gee aan hoeveel koolstofatome hulle bevat: ''met-'' vir n=1: {{chem|C|H|4}}, ''et-''&nbsp;vir n=2 {{chem|C|2|H|6}}, ensomeer.

=== Konformasie ===
Elke koolstofatoom het 'n [[tetraëder|tetraëdriese]] omringing en die bindingshoeke is dus ongeveer 109 grade groot. Die kettings is daardeur sig-sagkettings in hul uitgestrekte toestand. Die groepe rondom 'n enkelbinding kan vry roteer en daardeur kan langer kettings in vloeistowwe 'n lukraak opgerolde konformasie besit.

=== Voorkoms ===
Omrede die elektronegatiwiteit van [[koolstof]] en [[waterstof]] min verskil is alle dipole amper nul. Verder word hulle in die tetraëdriese omringing gekanselleer. Alkane is daardeur nie-polêr en hul intermolekulêre wisselwerkings word heeltemal deur dispersiekragte of vanderwaalskragte gekenmerk. Die grootte van die dispersiekragte word veral deur die aantal elektrone van 'n molekuul bepaal. Die ligte alkane, [[metaan]], [[etaan]], [[propaan]] en butaan is daardeur by kamertemperatuur gasse, pentaan, heksaan ensomeer is vloeistowwe en die swaarder alkane is wasagtige vastestowwe. 'n Alkaan met baie lang kettings is die polimeer [[poliëtileen]].

=== Chemie ===
Chemies is alkane min reaktief. Hulle reageer byvoorbeeld nie met sterke sure of basisse nie. Die enigste reaksie wat hulle vertoon is radikaalreaksies. Hulle is byvoorbeeld brandbaar met molekulêre [[suurstof]] wat 'n diradikaal is. Die produkte van volledige verbranding is [[koolstofdioksied]] en [[water]]

:<math> 2C_nH_{2n+2} + (3n+1)O_2 \to 2nCO_2 + 2(n+1)H_2O</math> 

Met 'n [[halogeen]] soos [[chloor]] is lig nodig om die chloormolekuul in twee radikale chlooratome te breek. Hierdie radikale tas 'n C-H binding aan:

:<math>Cl_2 + h\nu \to 2Cl\bullet</math>

Hierdie radikale tas  'n C-H binding van byvoorbeeld metaan aan:

:<math>Cl\bullet + CH_4 \to HCl + \bullet CH_3</math>

Die gevormde metielradikaal is baie reaktief en kan byvoorbeeld met 'n chloorradikaal reageer en metielchloried vorm:

:<math>Cl\bullet  + \bullet CH_3 \to CH_3Cl</math>

Soms kan dit nogtans ook met 'n ander metielradikaal reageer en 'n etaanmolekuul vorm:

:<math> 2CH_3\bullet \to CH_3CH_3</math>

== Sien ook ==
* [[Alkeen]]
* [[Alkyn]]

{{Normdata}}

[[Kategorie:Koolwaterstowwe]]
[[Kategorie:Alkane]]