Wys bron van Baanresonansie van 1:1

In die [[sterrekunde]] dui 'n '''baanresonansie van 1:1''', of 'n '''koörbitale konfigurasie''', op twee of meer voorwerpe (soos [[asteroïed]]e, [[Natuurlike satelliet|mane]] of [[planete]]) wat op dieselfde afstand van hulle moederliggaam wentel (of 1:-1 as hulle [[Retrograde en prograde beweging|teenoorgestelde rigtings]] het).<ref>{{cite journal
 | last = Morais | first = M.H.M.
 |author2=F. Namouni
 | title = Asteroids in retrograde resonance with Jupiter and Saturn
 | journal = Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters 
 | arxiv = 1308.0216|bibcode = 2013MNRAS.436L..30M |doi = 10.1093/mnrasl/slt106 | volume=436 | year=2013 | pages=L30–L34| doi-access = free
 }}</ref>

Verskillende klasse sulke voorwerpe word aangetref. Die bekendstes is [[Trojaan (sterrekunde)|trojane]], wat om die twee stabiele [[Lagrange-punt]]e (L4 en L5, wat onderskeidelik 60° voor en agter die groter liggaam lê) wentel. Nog 'n klas is die hoefysterwentelbaan, waar voorwerpe omtrent 180° van die groter liggaam af wentel. Voorwerpe wat om 0° wentel, word kwasisatelliete genoem.<ref name=coorbplanet>[https://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/1004/1004.0726v1.pdf Dynamics of two planets in co-orbital motion]</ref>

'n Wisselwentelbaan kom voor wanneer twee koörbitale voorwerpe 'n soortgelyke [[massa]] het. Die voorwerpe kan [[halwe lengteas]]se of [[Eksentrisiteit (sterrekunde)|eksentrisiteite]] omruil wanneer hulle naby mekaar kom.

==Trojane==
{{Hoofartikel|Trojaan (sterrekunde)}}
[[Beeld:Lagrange very massive.svg|250px|thumb|[[Lagrange-punt|Trojaanpunte]] is die rooi punte wat L4 en L5 gemerk is en in die wentelbaan van die sekondêre liggaam (blou} lê terwyl dié om die primêre voorwerp (geel) wentel.]]

Trojane wentel 60° voor (L4) of agter (L5) 'n groter voorwerp. Die bekendstes is die groot aantal trojane wat voor of agter [[Jupiter]] om die [[Son]] beweeg. Trojane bly nie presies by enige van die Lagrange-punte nie, maar bly relatief naby en lyk of dit om die punt wentel. In tegniese terme [[Librasie|libreer]] hulle om <math>({\Delta}{\lambda}, {\Delta}\varpi)</math> = (±60°, ±60°). Die punt waarom hulle libreer, is dieselfde, ongeag hulle massa of eksentrisiteit.<ref name=coorbplanet/>

===Trojaankleinplanete===
Daar is 'n paar duisend bekende trojaankleinplanete wat om die Son wentel. Die meeste kom by Jupiter se Lagrange-punte voor. Hulle is die tradisionele Jupiter-trojane. Teen 2015 was daar sover bekend ook 13 [[Neptunus]]-, 7 [[Mars]]-, 2 [[Uranus]]- en 2 [[Aarde|aardtrojane]]. Die eerste [[Saturnus]]-trojaan wat ontdek is, was 2019 UO14.

===Trojaanmane===
Die Saturnus-stelsel het twee stelle trojaanmane. [[Tetis (maan)|Tetis]] en [[Dione (maan)|Dione]] het elk twee trojaanmane: onderskeidelik Telesto en [[Kalipso (maan)|Kalisto]] by Tetis se L4- en L5-punt, en [[Helena (maan)|Helena]] en Poludeukes by Dione se L4- en L5-punt.

Poludeukes is bekend vir sy wye [[librasie]]: Dit dryf tot ±30° weg van sy Lagrange-punt en ±2% van sy gemiddelde wentelradius.

===Vorming van die Aarde-Maan-stelsel===
Volgens die [[reusebotsingshipotese]] het die [[Maan]] gevorm ná 'n botsing van twee koörbitale voorwerpe: [[Theia (planeet)|Theia]], wat vermoedelik 'n massa van sowat 10% van dié van die [[Aarde]] gehad het (omtrent dieselfde as [[Mars]]) en die proto-Aarde. Hulle wentelbane is deur ander planete ontwrig, wat Theia uit sy trojaanposisie gebring en die botsing veroorsaak het.

==Hoefysterwentelbane==
[[Beeld:Epimetheus-Janus Orbit.png|thumb|300px|Die hoefysterwentelbane van Janus en Epimeteus.]]
[[Beeld:Animation of Epimetheus orbit - Rotating reference frame.gif|thumb|300px|'n Animasie van Epimeteus se wentelbaan.<br>{{legend0| Darkkhaki| Saturnus}}{{·}}{{legend0| Lime| Janus }}{{·}}{{legend0|Magenta|Epimeteus}}]]

Voorwerpe in 'n hoefysterwentelbaan libreer om 180° van die hoofliggaam. Hulle wentelbane omsluit albei gelyksydige Lagrange-punte (L4 en L5).<ref name=coorbplanet/>

===Koörbitale mane===
Saturnus se mane [[Janus (maan)|Janus]] en [[Epimeteus (maan)|Epimeteus]] deel 'n wentelbaan. Die verskil in hulle halwe lengteasse is minder as enige van die mane se gemiddelde deursnee. Dit beteken die een met die kleiner halwe lengteas haal die ander een stadigaan in. As dit gebeur, trek die mane gravitasioneel aan mekaar; dit vergroot die halwe lengteas van die maan wat die ander een ingehaal het en verklein die ander een s'n. Dit keer hulle relatiewe posisies om, in verhouding tot hulle massas, en laat hierdie proses weer begin met die mane se rolle omgekeer. Met ander woorde, hulle ruil effektief wentelbane uit.

===Aarde se koörbitale asteroïede===
'n Paar asteroïede is koörbitaal met die Aarde. Die eerste een wat ontdek is, [[3753 Cruithne]], wentel om die Son met 'n periode van effens minder as een aardjaar, wat dit van die Aarde af laat lyk soos 'n boonvormige wentelbaan wat gesentreer is om 'n posisie voor dié van die Aarde. Dié baan beweeg geleidelik verder voor die Aarde se wentelposisie uit. Wanneer Cruithne se wentelbaan beweeg na 'n posisie waar dit agter die Aarde aan beweeg, eerder as om daarvoor uit te beweeg, vergroot die Aarde se swaartekrag die wentelperiode, en die wentelbaan begin agter raak en beweeg terug na sy oorspronklike posisie. Die volle siklus van 'n posisie voor tot 'n posisie agter die Aarde duur 770 jaar. Dit lei tot 'n hoefystervormige beweging met betrekking tot die Aarde.<ref>{{cite journal|doi=10.1111/j.1365-2966.2011.18595.x|title=A long-lived horseshoe companion to the Earth|year=2011|last1=Christou|first1=A. A.|last2=Asher|first2=D. J.|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=414|issue=4|pages=2965|doi-access=free |arxiv = 1104.0036 |bibcode = 2011MNRAS.414.2965C |s2cid=13832179 }}</ref>

Nog [[nabyaardevoorwerp]]e met soortgelyke wentelbane is sedertdien ontdek. Hulle sluit in 54509 YORP, {{mp|(85770) 1998 UP|1}}, {{mp|2002 AA|29}}, {{mp|(419624) 2010 SO|16}}, {{mp|2009 BD|}} en {{mp|2015 SO|2}}. Die enigste twee geïdentifiseerde aardtrojane is {{mpl|2010 TK|7}} en {{mp|(614689) 2020 XL|5}}. 

Die Hungaria-groep asteroïede in die [[asteroïedgordel]] is bevind as een van die moontlike bronne van koörbitale voorwerpe van die Aarde met 'n leeftyd van ~58&nbsp;000 jaar.<ref>{{cite journal|doi=10.1093/mnras/stu2016|title=The Hungaria region as a possible source of Trojans and satellites in the inner Solar system|year=2014|last1=Galiazzo|first1=M. A.|last2=Schwarz|first2=R.|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=445|issue=4|pages=3999|doi-access=free |arxiv = 1612.00275 |bibcode = 2014MNRAS.445.3999G}}</ref>

==Wisselwentelbane==
In plaas daarvan om halwe lengteasse uit te ruil, soos Saturnus se mane Epimeteus en Janus, kan twee voorwerpe dieselfde as deel, maar eksentrisiteite uitruil.<ref>{{cite journal|doi=10.1111/j.1365-2966.2010.17453.x | bibcode=2011MNRAS.410..455F | volume=410 | issue=1 | title=Exchange orbits: a possible application to extrasolar planetary systems? | year=2010 | journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | pages=455–460 | last1 = Funk | first1 = B.| doi-access=free }}</ref>

==Verwysings==
{{Verwysings}}

==Skakels==
{{CommonsKategorie-inlyn|Co-orbital objects}}
{{vertaaluit| taalafk = en | il = Co-orbital configuration}}

{{Portaalbalk|Sterrekunde}}
{{Normdata}}

[[Kategorie:Hemelliggame]]