Wys bron van Barnard se Ster

{{Inligtingskas ster
| naam= Barnard se Ster
| beeld= Barnardstar2006.jpg
| onderskrif= Die ligging van Barnard se Ster.
| sterrebeeld= [[Slangdraer (sterrebeeld)|Slangdraer]]
| bayernaam= 
| RK= 17<sup>h</sup> 57<sup>m</sup> 48,49803<sup>s</sup><ref name="simbad">{{cite web |title=SIMBAD Query Result: V* V2500 Oph -- Variable of BY Dra type |publisher=Centre de Données astronomiques de Strasbourg |work=SIMBAD |url=http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=V*+V2500+Oph |access-date=16 Oktober 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160421183158/http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=V*%20V2500%20Oph |archive-date=21 April 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
| Dek= +04° 41′ 36,2072″<ref name="simbad" />
| magnitude= 
| skynmagnitude= 9,54 <ref name="simbad" />
| absolute magnitude= 
| B-V = 1,713<ref name=koen>{{cite journal|bibcode=2010MNRAS.403.1949K|title=UBV(RI)C JHK observations of Hipparcos-selected nearby stars|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=403|issue=4|pages=1949|author1=Koen|first1=C.|last2=Kilkenny|first2=D.|last3=Van Wyk|first3=F.|last4=Marang|first4=F.|year=2010|doi=10.1111/j.1365-2966.2009.16182.x}}</ref>
| U-B = 1,257<ref name=koen/>
| ouderdom= 10 miljard
| massa= 0,144 <ref name=al36_3_220 />
| radius= 0,196
| ligsterkte= 0,0004
| spektraaltipe= M4Ve<ref name="simbad" />
| temperatuur= 3 134
| afstand= 5,98
| veranderlik= 
| veelvoudig= 
| planete= 1
| name= Barnard se Drosterster, Windhond van die Lug, BD+04°3561a, GCTP&nbsp;4098.00, Gl&nbsp;140-024, Gliese&nbsp;699, HIP&nbsp;87937, LFT&nbsp;1385, LHS&nbsp;57, LTT&nbsp;15309, Munich&nbsp;15040, Proxima Ophiuchi, V2500 Ophiuchi, Vyssotsky&nbsp;799, Velox Barnardi ([[Latyn]])
}}

'''Barnard se Ster''', ook soms bekend as '''Barnard se Drosterster''',<ref>{{cite journal
 | doi=10.1038/099293a0 | year=1917 | month=June
 | title=Parallax of Barnard's "Runaway" Star
 | journal=Nature | volume=99
 |pages=293–293
 | issue=2484 |bibcode = 1917Natur..99..293. }}</ref> is ’n [[rooi dwerg]]ster met ’n lae massa sowat ses [[ligjare]] van die [[Aarde]] in die [[sterrebeeld]] [[Slangdraer (sterrebeeld)|Slangdraer]]. Dit is die vierde naaste ster aan die [[son]] ná die drie sterre van die [[Alpha Centauri]]-stelsel, en dus die naaste enkelster. Ondanks sy nabyheid is Barnard se Ster nie met die blote oog sigbaar nie, aangesien dit ’n [[Magnitude|skynbare helderheid]] van meer as 9 het. Dit is genoem na die [[VSA|Amerikaanse]] [[sterrekundige]] [[Edward Emerson Barnard|E.E. Barnard]]. Hy was nie die eerste persoon wat dit gesien het nie, maar hy het in 1916 die ster se [[eiebeweging]] gemeet as 10,3 [[boogsekonde]]s per jaar – dit is die grootste bekende eiebeweging van enige ster relatief tot die Son.<ref name="EEB">{{cite journal
 | first=E. E. | last=Barnard
 | authorlink=Edward Emerson Barnard | year=1916
 | title=A small star with large proper motion
 | journal=Astronomical Journal | volume=29 | issue=695
 | page=181 | bibcode = 1916AJ.....29..181B
 | doi = 10.1086/104156 }}</ref>

Barnard se Ster is al deeglik bestudeer – seker die meeste van alle [[Spektraaltipe|M-dwergsterre]] vanweë sy nabyheid en gunstige posisie naby die [[hemelewenaar]]. Histories is navorsing gefokus op die ster se eienskappe, sy [[astrometrie]] en die moontlikheid van [[planeet|planete]].

Die ster was ook al in omstredenheid gehul. ’n Dekade lank, van die vroeë 1960's tot die vroeë 1970's, het [[Peter van de Kamp]] beweer die ster het ’n [[gasreus]] wat om hom wentel. Dit is verkeerd bewys, maar in November 2018 is 'n planeet van sowat 3,2 aardes "met 'n sekerheid van 99%" om die ster ontdek ná 20 jaar van navorsing.

== Oorsig ==
[[Lêer:Barnard2005.gif|duimnael|links|Die posisie van Barnard se Ster van 1985 tot 2005.]]
Barnard se Ster is ’n rooi dwerg van die dowwe [[spektraaltipe]] M4 en is te dof om met die blote oog te sien. Sy [[Magnitude|skynbare helderheid]] is 9,54,<ref name="simbad" /> in vergelyking met −1,5 vir [[Sirius]], die helderste ster aan die nagruim, en sowat 6 vir die dofste voorwerp wat met die blote oog gesien kan word.

Teen ’n geskatte 7 tot 12&nbsp;miljard jaar is Barnard se Ster heelwat ouer as die Son, en waarskynlik een van die [[Melkweg]] se oudste sterre.<ref name="Riedel2005">{{cite journal
 | first=A. R. | last=Riedel | coauthors= Guinan, E. F.; DeWarf, L. E.; Engle, S. G.; McCook, G. P.
 | bibcode = 2005AAS...206.0904R
 | title=Barnard's Star as a Proxy for Old Disk dM Stars: Magnetic Activity, Light Variations, XUV Irradiances, and Planetary Habitable Zones | year=2005 | month=Mei
 | journal=Bulletin of the American Astronomical Society
 | volume=37 |page=442 }}</ref> Dit het al ’n groot deel van sy rotasie-energie verloor en veranderinge in sy helderheid dui aan dat hy maar elke 130 dae om sy as draai, in vergelyking met die Son se net meer as 25 dae.<ref name="Benedict1998">{{cite journal | last= Benedict | first=G. Fritz | year = 1998 | title = Photometry of Proxima Centauri and Barnard's star using Hubble Space Telescope fine guidance senso 3 | journal = The Astronomical Journal | bibcode = 1998AJ....116..429B | volume = 116 | issue = 1 | page = 429 | doi= 10.1086/300420 | last2= McArthur | first2= Barbara | last3= Nelan | first3= E. | last4= Story | first4= D. | last5= Whipple | first5= A.L. | last6= Shelus | first6= P.J. | last7= Jefferys | first7= W.H. | last8= Hemenway | first8= P.D. | last9= Franz | first9= Otto G.|arxiv = astro-ph/9806276 }}</ref> Vanweë sy ouderdom is geglo daar vind nie meer steraktiwiteit plaas nie, maar in 1998 het sterrekundiges intense opvlamming waargeneem, wat bewys het Barnard se Ster is ’n [[opvlamster]].<ref name=Flare>{{cite web
 | first=Ken | last=Croswell | year=2005 | month=November
 | url=http://www.astronomy.com/asy/default.aspx?c=a&id=3658
 | accessdate=2006-08-10 | title=A Flare for Barnard's Star
 | work=Astronomy Magazine | publisher=Kalmbach Publishing Co }}</ref> Dit het die [[veranderlike ster]]-naam V2500 Ophiuchi.

Die eiebeweging van die ster stem ooreen met ’n relatiewe sydelingse spoed tot die Son (vanaf die Aarde gesien) van 90&nbsp;km/s. Sy radiale snelheid in die Son se rigting kan aan sy [[blouverskuiwing]] gemeet word. Die moderne meting is 110,8&nbsp;km/s. Dié meting, tesame met sy eiebeweging, dui op ’n ware spoed in die rigting van die Son van sowat 142,7&nbsp;km/s. Die ster sal omstreeks 9800 n.C. op sy naaste aan die Son kom: sowat 3,75&nbsp;ligjare.<ref name=al36_3_220>{{citation | last1=Bobylev | first1=V. V. | title=Searching for stars closely encountering with the solar system | journal=Astronomy Letters | volume=36 | issue=3 | pages=220–226 | month=Maart | year=2010 | doi=10.1134/S1063773710030060 | bibcode=2010AstL...36..220B |arxiv = 1003.2160 }}</ref> Teen dié tyd sal hy egter nie die naaste ster aan die Son wees nie omdat [[Proxima Centauri]] nóg nader aan die Son sou beweeg het.<ref>{{cite journal | last=Matthews | first=R. A. J. | title=The Close Approach of Stars in the Solar Neighborhood | journal=Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society | year=1994 | volume=35 | pages=1–9 | doi= | bibcode=1994QJRAS..35....1M | last2=Weissman | first2=P.R. | last3=Preston | first3=R.A. | last4=Jones | first4=D.L. | last5=Lestrade | first5=J.-F. | last6=Latham | first6=D.W. | last7=Stefanik | first7=R.P. | last8=Paredes | first8=J.M. }}</ref> Op sy naaste aan ons sal Barnard se Ster steeds nie met die blote oog gesien kan word nie, want sy skynbare helderheid sal dan sowat 8,5 wees. Daarna sal hy geleidelik weg van die Son beweeg.

Die ster se massa is sowat 14% van ’n [[sonmassa]]<ref name=al36_3_220 /> en dit het ’n radius van 15% tot 20% van dié van die Son.<ref name="Ochsenbein">{{cite journal |last=Ochsenbein |first=F. |year=1982 |month=March |title=A list of stars with large expected angular diameters |journal=Astronomy and Astrophysics Supplement Series |volume=47 |pages=523–531 | bibcode = 1982A&AS...47..523O }}</ref> Sy temperatuur is sowat 3&nbsp;134(±102) [[kelvin]]. Dit is so dof dat as dit so ver van die Aarde af gewees het as wat die Son is, dit net 100 keer so helder soos ’n [[volmaan]] sou gewees het.<ref name="SolStation">{{cite web |url=http://www.solstation.com/stars/barnards.htm |title=Barnard's Star |publisher=Sol Station |access-date=10 Augustus 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010053110/http://www.solstation.com/stars/barnards.htm |archive-date=10 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref>

Sy [[Metaal (astronomie)|metaalinhoud]] is sowat 10% tot 32% dié van die Son.<ref name="Gizis">{{cite journal | author = Gizis, John E. | year = 1997| month=February| title = M-Subdwarfs: Spectroscopic Classification and the Metallicity Scale | journal = The Astronomical Journal | bibcode = 1997AJ....113..806G | volume = 113 | issue = 2 | page = 820 | doi=10.1086/118302|arxiv = astro-ph/9611222 }}</ref> Dit is tipies van die ou, rooi dwerge van [[populasie II]], hoewel sy metaalinhoud effens hoër is, en hy word dus as ’n "intermediêre populasie II-ster" geklassifiseer.<ref name="Gizis" /><ref name="Kurster">{{cite journal | last=Kürster | first=M. | year = 2003 | title = The low-level radial velocity variability in Barnard's Star | journal = Astronomy and Astrophysics | bibcode = 2003A&A...403.1077K | doi = 10.1051/0004-6361:20030396 | volume = 403 | issue = 6 | page = 1077 | last2=Endl | first2=M. | last3=Rouesnel | first3=F. | last4=Els | first4=S. | last5=Kaufer | first5=A. | last6=Brillant | first6=S. | last7=Hatzes | first7=A.P. | last8=Saar | first8=S.H. | last9=Cochran | first9=W.D.|arxiv = astro-ph/0303528 }}</ref>

==Planeetstelsel==
{{Wentelkas begin
| name=Barnard se Ster b
| table_ref=
}}
{{Wentelkas 
| exoplanet = b 
| mass_earth = ≥{{Val|3.23|0.44|-0.44}}
| period = {{Val|232.80|0.38|-0.41}}
| semimajor = {{Val|0.404|0.018|-0.018}}
| radius_earth = 
| eccentricity  = {{Val|0.32|0.1|-0.15}}
| inclination = 
}}
{{Wentelkas einde}}

In November 2018 het ’n internasionale span sterrekundiges aangekondig hulle het ’n [[superaarde]] in ’n wentelbaan redelik naby aan Barnard se Ster ontdek. Die groot span is gelei deur Ignasi Ribas van [[Spanje]] en hul werk sluit twee dekades van waarneming in.<ref>{{cite web |url=https://www.eso.org/public/news/eso1837/ |title=Super-Earth Orbiting Barnard’s Star |publisher=[[Europese Suidelike Sterrewag]] |date=14 November 2018 |access-date=14 November 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200108070415/https://www.eso.org/public/news/eso1837/ |archive-date=8 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref name=Ribas>{{Cite journal|last=Ribas|first=I.|last2=Tuomi|first2=M.|last3=Reiners|first3=A.|last4=Butler|first4=R. P.|last5=Morales|first5=J. C.|last6=Perger|first6=M.|last7=Dreizler|first7=S.|last8=Rodríguez-López|first8=C.|last9=González Hernández|first9=J. I.|date=2018-11-14|title=A candidate super-Earth planet orbiting near the snow line of Barnard’s star|url=https://www.nature.com/articles/s41586-018-0677-y|journal=Nature|language=En|volume=563|issue=7731|pages=365–368|doi=10.1038/s41586-018-0677-y|issn=0028-0836|via=}}</ref>

Die planeet, wat Barnard se Ster b genoem word, is naby die stelsel se sneeulyn, wat die ideale plek is vir die ysige akkresie van proto-planetêre materiaal. Dit wentel elke 233&nbsp;dae op ’n afstand van 0,4&nbsp;[[AE]] om die ster en het ’n massa van 3,2&nbsp;aardes. Dit is moontlik yskoud, met ’n geraamde oppervlaktemperatuur van sowat {{nowrap|-170 °C}} en lê buite Barnard se Ster se [[bewoonbare sone]]. Meer werk is egter nodig oor die planeet se atmosferiese toestande om die oppervlaktoestande beter te verstaan. 

==Vorige soektogte na planete==
[[Lêer:RedDwarfPlanet.jpg|duimnael|regs|’n Kunstenaarsvoorstelling van ’n planeet wat om ’n rooi dwerg wentel.]]
Tussen omstreeks 1963 en 1973 het baie sterrekundiges ’n bewering deur Peter van de Kamp aanvaar dat Barnard se Ster een of meer planete min of meer so groot soos [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] het. Hy het deur middel van astronomie waargeneem dat daar ’n versteuring in die eiebeweging van die ster is wat dui op ’n planeet van 1,6 keer die grootte van Jupiter en sy bevindinge in 1963 bekend gemaak.<ref>{{cite journal | author = Van de Kamp, Peter. | year = 1963 | title = Astrometric study of Barnard's star from plates taken with the 24-inch Sproul refractor | journal = Astronomical Journal | volume = 68 | issue = 7 | page = 515|bibcode = 1963AJ.....68..515V|doi = 10.1086/109001 }} [https://web.archive.org/web/20220612193746/https://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1963AJ.....68..515V Archived]</ref> In 1969 het hy gemeen daar is twee planete – van 1,1 en 0,8 keer die grootte van Jupiter.<ref>{{cite journal | author = Van de Kamp, Peter. | year = 1969 | title = Alternate dynamical analysis of Barnard's star | journal = Astronomical Journal | volume = 74 | issue = 8 | page = 757 | bibcode = 1969AJ.....74..757V | doi = 10.1086/110852}}</ref>

Ander sterrekundiges het Van de Kamp se eksperimente herhaal en van hulle het sy bewerings verwerp.<ref>{{cite journal | author = Gatewood, George, en Eichhorn, H. | year = 1973 | title = An unsuccessful search for a planetary companion of Barnard's star (BD +4 3561) | bibcode = 1973AJ.....78..769G | journal = Astronomical Journal | volume = 78 | issue = 10 | page = 769 | doi = 10.1086/111480}}</ref><ref>{{cite journal | author = John L. Hershey | year = 1973 | title = Astrometric analysis of the field of AC +65 6955 from plates taken with the Sproul 24-inch refractor | journal = Astronomical Journal | volume = 78 | issue = 6 | page = 421
| bibcode = 1973AJ.....78..421H
| doi = 10.1086/111436}}</ref> Van de Kamp het nooit erken dat hy dalk ’n fout gemaak het nie en het tot in 1982 nog by sy standpunt gehou.<ref>{{cite journal | author = Van de Kamp, Peter. | year = 1982 | title = The planetary system of Barnard's star | journal = Vistas in Astronomy | volume = 26 | issue = 2 | page = 141 | bibcode = 1982VA.....26..141V | doi = 10.1016/0083-6656(82)90004-6 }}</ref> Hy is in 1995 oorlede.

Hoewel die moontlikheid van planete om Barnard se Ster steeds genoem is, is geen vroeëre bewyse gevind dat daar wel enige planete is nie.<ref name = Hubble99>{{cite journal | author=Benedict | year=1999 | month=August | title=Interferometric Astrometry of Proxima Centauri and Barnard's Star Using Hubble Space Telescope Fine Guidance Sensor 3: Detection Limits for sub-Stellar Companions | url=http://www.iop.org/EJ/article/1538-3881/118/2/1086/990089.text.html | journal=The Astronomical Journal | volume=118 | issue=2 | pages=1086–1100 | doi=10.1086/300975 | last2=McArthur | first2=Barbara | last3=Chappell | first3=D.W. | last4=Nelan | first4=E. | last5=Jefferys | first5=W.H. | last6=Van Altena | first6=W. | last7=Lee | first7=J. | last8=Cornell | first8=D. | last9=Shelus | first9=P.J. | bibcode=1999astro.ph..5318B | arxiv=astro-ph/9905318 }}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Deur die bestudering van ’n ster se beweging kan sterrekundiges wel vasstel watter soorte planete nie om hom kan wentel nie. M-sterre is maklik om te bestudeer omdat hul laer massas maak dat afwykings makliker opgespoor kan word.<ref>{{cite journal | author = Michael Endl, William D. Cochran, Robert G. Tull en Phillip J. MacQueen. | year = 2003 | title = A Dedicated M Dwarf Planet Search Using the Hobby-Eberly Telescope | journal = The Astronomical Journal | url = http://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/379137 | doi = 10.1086/379137 | volume = 126 | issue = 12 | page = 3099 | accessdate = August 18, 2006 | bibcode=2003AJ....126.3099E|arxiv = astro-ph/0308477 }}</ref> George Gatewood het in 1995 bevind planete met ’n massa van 10 keer meer as dié van Jupiter kan nie om Barnard se Ster voorkom nie.<ref name="Gatewood95">{{cite journal|author= George D. Gatewood|title= A study of the astrometric motion of Barnard's star|journal= Journal Astrophysics and Space Science|volume= 223|issue= 1|year= 1995|pages= 91–98|doi= 10.1007/BF00989158|url= http://www.springerlink.com/content/q722p32q2h28kp50/|bibcode= 1995Ap&SS.223...91G}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> In 1999 is ná studies met die [[Hubble-ruimteteleskoop]] ook planete van 0,8 keer Jupiter se massa met ’n wenteltyd van minder as 1&nbsp;000 dae uitgesluit,<ref name="Hubble99" /> terwyl Kuerster in 2003 vasgestel het dat planete met ’n massa van meer as 3,1 dié van [[Neptunus (planeet)|Neptunus]], nie moontlik is in die bewoonbare sone om die ster nie.<ref name="Kurster" />

== Buursterre ==
Die omgewing waarin Barnard se Ster voorkom, stem baie ooreen met die Son s’n. Sy buursterre is meestal die grootte van rooi dwerge, die kleinste en mees algemene stersoort. Sy naaste buurman is tans die rooi dwerg Ross&nbsp;154, op ’n afstand van sowat 5,41&nbsp;ligjare. Die volgende naaste sterre is die Son en dan Alpha Centauri.<ref name=SolStation /> Van Barnard se Ster af sal die Son aan die teenoorgestelde kant van die lugruim te sien wees, by regte klimming 5<sup>h</sup> 57<sup>m</sup> 48,5<sup>s</sup> en deklinasie -04° 41′ 36″, in die oostelike deel van die sterrebeeld [[Eenhoring (sterrebeeld)|Eenhoring]]. Die absolute magnitude van die Son is 4,83 en dit sal dus helder van daar af wees, omtrent soos die ster [[Pollux]] van die Aarde af.<ref>The Sun's apparent magnitude from Barnard's Star, assuming negligible [[Extinction (astronomy)|extinction]]: <math>\begin{smallmatrix} m = 4.83 + 5\cdot((\log_{10} 1.834) - 1) = 1.15 \end{smallmatrix}</math>.</ref>

== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}

== Eksterne skakels ==
* {{cite web |url=http://www.solstation.com/stars/barnards.htm |title=Barnard's Star|work=SolStation}}
* {{cite web | first = David | last = Darling | url = http://www.daviddarling.info/encyclopedia/B/BarnardsStar.html | title = Barnard's Star | work = The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight}}
{{Commons-kategorie inlyn|Barnard's Star}}
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Barnard's Star|Engelse Wikipedia]]
{{Lug3|17|57|48.5|+|04|41|36|6}}

[[Kategorie:Gliese-voorwerpe]]
[[Kategorie:Slangdraer (sterrebeeld)]]
[[Kategorie:Sterre met eiename]]
[[Kategorie:Veranderlike sterre]]
[[Kategorie:M-tipe hoofreekssterre]]