Wys bron van Hibried

[[Beeld:Liger.jpg|duimnael|Hercules, ’n kruising tussen ’n [[leeu]] en [[tier]].]]
{{Kantbalk Genetika}}
In [[biologie]] is ’n '''hibried''' of '''kruising''' die nakomeling van twee [[dier]]e of [[plant]]e van verskillende rasse, [[variëteit]]e, [[spesie]]s of [[Genus|genera]].<ref>{{cite web|title=Hybrid|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/hybrid?show=0&t=1402607220|publisher=Merriam Webster|accessdate=2014-06-12}}</ref>

== Definisies ==
Dit kan met behulp van [[genetika]]terminologie soos volg gedefinieer word:<ref>Rieger, R.; Michaelis A.; Green, M. M. (1991). ''Glossary of Genetics'' (5de uitg.). Springer-Verlag. Bl. 256. ISBN 0-387-52054-6</ref>
* In ’n algemene sin is ’n hibried ’n sinoniem vir [[Sigoot|heterosigoties]]: ’n nakomeling wat ’n kruising is tussen twee geneties verskillende individue.
* ’n Genetiese hibried het twee [[Alleel|allele]] van dieselfde [[geen]].
* ’n Strukturele hibried is die resultaat van die versmelting van [[Gameet|gamete]] wat verskillende strukture in minstens een [[chromosoom]] het weens strukturele abnormaliteite.
* ’n Numeriese hibried is die resultaat van die versmelting van gamete wat chromosome met verskillende [[Ploïdie|haploïede getalle]] het.
* ’n Permanente hibried is wanneer net die heterosigotiese [[genotipe]] voorkom omdat alle homosigotiese kombinasies dodelik is.

Uit ’n [[taksonomie]]-oogpunt verwys die term hibried na:
* nakomelinge wat ontstaan uit ’n kruising tussen twee dier- of plantspesies.<ref>Keeton, William T. 1980. Biological science. New York: Norton.  Bl. A9. ISBN 0-393-95021-2</ref>
* Kruisings tussen twee verskillende subspesies binne ’n spesie (soos tussen die [[Bengaalse tier|Bengaalse]] en die [[Siberiese tier]]) staan bekend as intraspesifieke hibriede. Hibriede tussen twee spesies binne ’n genus word soms ’n interspesifieke hibried genoem. Kruisings tussen verskillende genera (soos tussen ’n [[skaap]] en ’n [[bok]]) word ’n intergeneriese hibried genoem. Uiters seldsame kruisings tussen twee [[Familie (biologie)|families]] (soos die [[tarentaal]]hibriede) het al plaasgevind.<ref name="ghigi">Ghigi A. 1936. "Galline di faraone e tacchini" Milano (Ulrico Hoepli)</ref> Geen kruisings tussen verskillende [[Orde (biologie)|ordes]] is bekend nie.
* Die derde soort hibried bestaan uit kruisings tussen verskillende gemeenskappe, rasse of [[kultivar]]s binne ’n enkele spesies. Dit word egter eerder [[kruisteelt]] genoem. Dit word dikwels in plant- en dierteling gebruik wanneer hibriede vervaardig en geselekteer word omdat hulle wenslike eienskappe het wat nie in die ouer-individue voorkom nie of inkonsekwent voorkom.

== Soorte hibriede ==
[[Beeld:Hebra_at_Colchester_Zoo.jpg|duimnael|links|240px|'n "Sedonkie", 'n kruising tussen 'n sebra en 'n donkie.]]
Na gelang van die ouers is daar verskeie soorte hibriede:<ref>Wricke, Gunter, en Eberhard, Weber. 1986. ''Quantitative genetics and selection in plant breeding.'' Berlyn: W. de Gruyter. Bl. 257.</ref>
* Enkelkruisinghibriede – uit die kruising van twee rasegte teelorganismes. Dit het ’n F1-generasie tot gevolg wat ’n F1-hibried genoem word (F1 is kort vir ''Filial 1'', wat "eerste nakomeling" beteken). Die kruising tussen twee verskillende homosigotiese lyne het ’n F1-hibried tot gevolg wat heterosigoties is, met twee [[alleel|allele]], een van elke ouer; een is gewoonlik dominant en die ander een resessief. Gewoonlik lyk die nakomelinge van die F1-generasie dieselfde.
* Dubbelkruisinghibriede – uit die kruising van twee verskillende F1-hibriede.<ref>J.O. Rawlings, C. Clark Cockerham ''Analysis of Double Cross Hybrid Populations.'' J.O. Rawlings, C. Clark Cockerham Biometrics, Vol. 18, No. 2 (Junie 1962), ble. 229-244 {{DOI|10.2307/2527461}}</ref>
* Drierigtingkruishibriede – uit die kruising van een ouer wat ’n F1-hibried is en een wat van ’n rasegte lyn is.<ref>Roy, Darbeshwar. 2000. ''Plant breeding analysis and exploitation of variation''. Pangbourne, UK: Alpha Science International. Bl. 446.</ref>
* Tripelkruishibriede – uit die kruising van twee verskillende drierigtingkruishibriede.
* Bevolkingshibriede – uit plante of diere uit twee verskillende bevolkings.
* Stabiele hibriede – ’n [[tuinbou]]term wat gewoonlik verwys na ’n eenjarige plant wat, wanneer dit gekweek word in ’n monokultuur sonder enige [[stuifmeel]] van buite (soos ’n kweekhuis waarvan die lug gefiltreer word), nakomelinge tot gevolg sal hê wat tipies is wat betref die [[fenotipe]]; dus ’n rasegte organisme.<ref>Toogood, A.(ed.) (1999). ''Plant Propagation'' (1ste Amerikaanse uitg.). American Horticultural Society. Bl. 21. ISBN 0-7894-5520-X</ref>
* Hibriedspesies – die resultaat van hibriedbevolkings wat hindernisse ontwikkel teen voortplanting met die ouerspesies deur middel van [[hibriedsoortvorming]].<ref name=Arnold>{{cite book|last=Arnold|first=M.L.|title=Natural Hybridization and Evolution|year=1996|publisher=Oxford University Press|location=New York|isbn=978-0-19-509975-1|pages=232}}</ref>

== Interspesifieke hibriede ==
Interspesifieke hibriede word geteel deur twee spesies te kruis, gewoonlik binne dieselfde genus. Die nakomelinge het eienskappe van albei ouers. Dié nakomelinge is dikwels [[steriel]]; dit verhoed die beweging van gene van een spesie tot ’n ander, en so bly albei spesies uniek.<ref>Keeton, William T. 1980. ''Biological science''. New York: Norton. Bl. 800. ISBN 0-393-95021-2</ref> Steriliteit word dikwels toegeskryf aan die verskillende getalle chromosome van die betrokke twee spesies – [[donkie]]s het byvoorbeeld 62 chromosome, [[perd]]e 64 en [[muil]]e 63. Muile en ander steriele kruisings kan nie kiemkragtige gamete produseer nie omdat verskille in die chromosoomstruktuur die regte afparing en segregasie tydens [[meiose]] voorkom; kiemkragtige sperm- en eierselle kan dus nie gevorm word nie. Tog is vrugbaarheid al opgemerk by ’n vroulike muil met ’n donkie as pa.<ref>{{cite web |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=3378453&dopt=Abstract |title=McBeath S, Tan PP, Bai Q, Speed RM. |year=1988 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20070512142732/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve |archive-date=12 Mei 2007 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

[[Beeld:Trilliumhybrid2.jpg|duimnael|200px|’n Steriele ''Trillium''-hibried tussen ''Trillium cernuum'' en ''Trillium grandiflorum''.]]
[[Beeld:Lily Lilium 'Citronella' Flower.jpg|duimnael|200px|’n Sierlelie-hibried bekend as ''Lilium'' 'Citronella'<ref>http://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/LiliumHybrids</ref>]]
Dikwels help ander prosesse ook dat gamete geïsoleer en spesies afsonderlik bly. Spesies het dikwels verskillende paar- of hofmakingspatrone en {{nowrap|-gedrag}} of die paarseisoene kan verskil. Selfs al vind paring plaas, verhoed antigeniese reaksies op die sperma van ander spesies [[bevrugting]] of [[embrio]]-ontwikkeling. Verbastering is meer algemeen by organismes wat hul saad blindelings voortbring, soos sagte korale en plante.

Hoewel dit moontlik is om die genetiese samestelling van ’n terugkruising "oor die algemeen" te voorspel, kan ’n mens dit nie met ’n spesifieke individuele terugkruising doen nie weens lukrake segregasie van chromosome. In ’n spesie met twee pare chromosome kan voorspel word dat ’n dubbele terugkruising 12,5% van die een spesie se genoom sal hê (sê maar spesie A). Dit kan egter steeds ’n 50%-hibried wees as die chromosome van spesie A gelukkig genoeg was om twee agtereenvolgende segregasies te ondergaan en meiotiese oorkruisings naby die [[telomere]] plaasgevind het. Die kans hiervan is taamlik groot: <math>\left(\frac{1}{2}\right)^{(2 \times 2)} = \frac{1}{16}</math> (waar 2 x 2 die resultaat van twee rondes meiose met twee chromosome voorstel); dié moontlikheid neem egter aansienlik af wanneer chromosoomgetalle toeneem en die werklike samestelling van ’n hibried kan dus al hoe nader aan die voorgestelde samestelling kom.

Die naam van die ouerspesies word gewoonlik vermeng wanneer ’n hibried ’n naam kry. "Sedonk" is byvoorbeeld ’n kruising tussen ’n [[sebra]] en ’n [[donkie]].

== Hibridiese plante ==
Die [[mens]] skep baie hibridiese plante, maar natuurlike kruisings vind ook plaas. Plantspesies ondergaan makliker verbastering as diere, en die nakomelinge is meer dikwels vrugbaar. Daar is egter ook steriele hibriede onder plante.

Baie plantspesies word oor en weer bestuif en sommge ontwikkel kiemkragtige sade. Spesies bly egter uniek dansky geografiese afsondering of verskille in blomtye. Omdat dit maklik is om plante te kruis, skep die mens dikwels beter soorte plante, byvoorbeeld plante met meer of groter [[Saad|sade]], [[vrug]]te of ander plantdele; plante wat meer gehard is in koue of hitte; of mooier plante vir tuinboudoeleindes. Baie werk word tans gedoen om plante vir landbou- en tuinboudoeleindes meer bestand te maak teen siektes. In baie plantgroepe word kruising gebruik om groter, mooier of kleurryker blomme te produseer.

== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}

== Eksterne skakels ==
* [http://www.orchids.co.in/plant-facts/artificial-hybridisation.shtm Kunsmatige orgideehibriede] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210308083821/http://www.orchids.co.in/plant-facts/artificial-hybridisation.shtm |date= 8 Maart 2021 }}
* [http://www.messybeast.com/genetics/hybrid-mammals.html Hibridiese soogdiere]
* [http://news.nationalgeographic.com/news/2005/07/0727_050727_evolution.html Hybridisation in animals] "Evolution Revolution: Two Species Become One, Study Says" (nationalgeographic.com)
* [http://www.messybeast.com/small-hybrids/hybrids.htm Kruisteelt tussen wilde- en huiskatte]
{{Commons-kategorie inlyn|Hybridization}}
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Hybrid (biology)|Engelse Wikipedia]]

{{Normdata}}

[[Kategorie:Genetika]]
[[Kategorie:Organismes]]