Wys bron van Kalium

<!-- Hierdie is die tabel met data gaan verby om die artikel te wysig. -->
{|  border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="margin-left: 0.5em"
|  colspan="2" cellspacing="0" cellpadding="2" |
{|  align="center" border="0"
|  colspan="2" align="center" | '''Kalium'''
|-
|  rowspan="3" valign="center" | [[Natrium|Na]]<br />'''K'''<br />[[Rubidium|Rb]]&nbsp;&nbsp;<br />&nbsp;<br />&nbsp;
|-
|  [[Lêer:K-TableImage.svg|250px|Kalium in die periodieke tabel]]<br /><div align="right"><small>[[Periodieke tabel|Volledige tabel]]</small></div>
|}
|-
! colspan="2" align=center bgcolor="#ff6666" | '''{{kleur|black|Algemeen}}'''
|-
| [[Lys van elemente volgens naam|Naam]], [[Lys van elemente volgens simbool|Simbool]], [[Lys van elemente volgens getal|Getal]]
| Kalium, K, 19
|-
| [[Chemiese reeks]]
| [[alkalimetaal|alkalimetale]]
|-
| [[periodieke tabel groep|Groep]], [[periodieke tabel periode|Periode]], [[periodieke tabel blok|Blok]]
| [[groep 1 element|1 (IA)]], [[periode 4 element|4]] , [[s-blok|s]]
|-
| [[Digtheid]], [[Mohs se hardheidskaal|Hardheid]]
| 856 [[kilogram per kubieke meter|kg/m<sup>3</sup>]],  0.4
|-
| [[kleur|Voorkoms]]
|  align="center" | silwerig-wit<br />
|-
!  colspan="2" align="center" bgcolor="#ff6666" | '''{{kleur|swart|Atoomeienskappe}}'''
|-
| [[Atoomgewig]]
| 39.0983 [[Atoommassaeenhede|ame]]
|-
| [[Atoomradius]] (ber.)
| 220 (243) [[picometer|pm]]
|-
| [[Kovalente radius]]
| 196 pm
|-
| [[van der Waals radius]]
| 275 pm
|-
| [[Elektronkonfigurasie]]
| <nowiki>[</nowiki>[[argon|Ar]]<nowiki>]</nowiki>4s<sup>1</sup>
|-
| [[elektron|e<sup>−</sup>]] e per [[energievlak]]
|  2, 8, 8, 1
|-
| [[Oksidasietoestand]]e ([[Oksied]])
| 1 (sterk [[Basis (chemie)|basis]])
{{Elementboks kristalstruktuur | kubies liggaamsgesentreerd }}
{{Elementboks ruimtegroep |ruimtegroep= Im{{bostreep|3}}m|nommer=229}}
{{Elementboks Strukturbericht |A2}}
|-
!  colspan="2" align="center" bgcolor="#ff6666" | '''{{kleur|swart|Fisiese eienskappe}}'''
|-
| [[Toestand van materie]]
| vastestof
|-
| [[Smeltpunt]]
| 336,53 [[Kelvin|K]] (63,38 °[[Celsius|C]])
|-
| [[Kookpunt]]
| 1032 K (758,85&nbsp;°C)
|-
| [[Molêre volume]]
| 45,94 [[wetenskaplike notasie|×]]10<sup>−6</sup> [[kubieke meter per mol|m<sup>3</sup>/mol]]
|-
| [[Verdampingswarmte]]
| 79,87 [[kilojoule per mol|kJ/mol]]
|-
| [[Smeltingswarmte]]
| 2,334 kJ/mol
|-
| [[Dampdruk]]
| 1,06×10<sup>−4</sup> [[Pascal (eenheid)|Pa]]
|-
| [[Spoed van klank]]
|  2000 [[meter per sekonde|m/s]] teen 293,15 K
|-
!  colspan="2" align="center" bgcolor="#ff6666" | '''{{kleur|swart|Diverse}}'''
|-
| [[Elektronegatiwiteit]]
| 0,82 ([[Pauling skaal]])
|-
| [[Spesifieke warmtekapasiteit]]
| 757 [[joule per kilogram-kelvin|J/(kg*K)]]
|-
| [[Elektriese geleidingsvermoë]]
| 13,9 10<sup>6</sup>/(m·[[ohm]])
|-
| [[Termiese geleidingsvermoë]]
| 102,4  [[watt per meter-kelvin|W/(m*K)]]
|-
| 1<sup>ste</sup> [[ionisasiepotensiaal]]
| 18,8 kJ/mol
|-
| 2<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 3052 kJ/mol
|-
| 3<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 4420 kJ/mol
|-
| 4<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 5877 kJ/mol
|-
| 5<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 7975 kJ/mol
|-
| 6<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 9590 kJ/mol
|-
| 7<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 11343 kJ/mol
|-
| 8<sup>ste</sup> ionisasiepotensiaal
| 14944 kJ/mol
|-
| 9<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 16963,7 kJ/mol
|-
| 10<sup>de</sup> ionisasiepotensiaal
| 48610 kJ/mol
|-
!  colspan="2" align="center" bgcolor="#ff6666" | '''{{kleur|swart|Mees stabiele isotope}}'''
|-
| colspan="2" |
{|  border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="100%"
! [[Isotoop|iso]]
! [[natuurlike verspreiding|NV]]
! [[halfleeftyd]]
! [[Vervalmodus|VM]]
! [[Vervalenergie|VE]] [[mega|M]][[elektronvolt|eV]]<br /> [nie SI]
! [[Vervalproduk|VP]]
|-
| [[kalium-39|<sup>39</sup>K]]
| '''93.26%'''
| colspan="4" | K is [[stabiele isotoop|stabiel]] met 20 [[neutron]]e
|-
| [[kalium-40|<sup>40</sup>K]]
| 0,012%
| 1,277 E<sup>9</sup> j
| [[beta-emissie|β<sup>-</sup>]]<br />[[elektronvangs|ε]]
| 1,311<br />1.505
| [[Kalsium|<sup>40</sup>Ca]]<br />[[argon|<sup>40</sup>Ar]]
|-
| [[kalium-41|<sup>41</sup>K]]
| 6,73%
| colspan="4" | K is stabiel met 22 neutrone
|}
|-
! colspan="2" align="center" bgcolor="#ff6666" | [[SI]] eenhede en [[standaard temperatuur en druk|STD]] word gebruik tensy anders vermeld.
|}

'''Kalium''' is 'n [[chemiese element]] in die [[periodieke tabel]] met die simbool '''K''' en [[atoomgetal]] van 19. Dit is 'n sagte, silwerwit metaalagtige [[alkalimetaal]] wat natuurlik in verbinding met ander elemente voorkom in [[seewater]] en baie ander [[mineraal|minerale]]. Dit [[oksidasie|oksideer]] vinnig in [[lug]], is baie reaktief, veral in [[water]], met sy chemiese eienskappe baie soortgelyk aan dié van [[natrium]].

== Geskiedenis ==
{{hoofartikel|Potas}}
Kalium is in [[1807]] deur Sir [[Humphry Davy]] ontdek,<ref>{{cite web|url=https://www.famousscientists.org/humphry-davy/|title=Humphry Davy|publisher=Famous Scientists}}</ref> wat dit vanuit [[bytpotas]] (K[[hidroksied|OH]]) onttrek het. Dié alkalimetaal was die eerste wat met behulp van [[elektrolise]] voorberei is.

== Kenmerkende eienskappe ==
=== Die metaal ===
Met 'n digtheid laer as water is kalium die tweede ligste metaal na [[litium]]. Dit is 'n sagte vastestof wat maklik met 'n mes gesny kan word en het 'n silwerwit kleur op vars blootgestelde oppervlaktes. Dit [[oksidasie|oksideer]] vinnig in [[lug]] en moet in minerale olie soos [[keroseen]] bewaar word. Dit hang saam met die feit dat die elektronkonfigurasie van 'n kaliumatoom [Ar]4s{{Sup|1}} is. Die een 4s{{Sup|1}}-[[valenselektron]] kan maklik afgestaan word en die element is daardeur 'n sterk reduseermiddel.<ref name="Burk">{{cite book|authors=Burkhardt, E.R|year=2006|title= Potassium and Potassium Alloys. In Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|doi=10.1002/14356007.a22_031.pub2}}</ref> Soortgelyk aan ander alkalimetale het kalium 'n lae digtheid en 'n lae smeltpunt en reageer die metaal heftig met water met die vrystelling van [[waterstof]] <ref name="Gee" /> en die vorming van 'n sterk [[basis]].

: <math> 2K(s) + 2H_2O(l) \rightarrow 2K^+ + H_2(g) \uparrow +2OH^-</math>
Wanneer dit in die lug in kontak met water kom, kan dit spontaan ontbrand. Dit reageer ook heftig met die meeste [[suur|sure]] met die vrystelling van waterstof.

Kalium los in vloeibare [[ammoniak]] op en vorm 'n donkerblou oplossing, maar die metaal kan deur verdamping van die vloeistof herwin word. Dit is 'n gevolg van die solvasasie van kalium se een valenselektron deur ammoniakmolekules:

: <math> K(s) + nNH_3(l) \rightarrow K^+(am) + e^-(am)</math>

Die gesolvateerde elektron (e<sup>-</sup>{{chem|(|N|H|3|)|n}}) kan verder reageer en waterstof vrystel, maar hierdie reaksie is 'n ewewig:

: <math> 2e^-(am) + 2NH_3 \leftrightarrows 2NH_2^- + H_2(g)</math>

Die ewewigskonstante vir hierdie reaksie is K=10<sup>6</sup> teen 25 °C. Selfs indien die druk van die waterstofgas op net 0,1 Atm gehandhaaf word, kan die vrye elektrone se spin in die oplossing met elektronspinresonansie waargeneem word.<ref>{{cite journal|authors=Ernest J. Kirschke William L. Jolly |title=Reversibility of Reaction of Potassium with Liquid Ammonia|journal=Science|volume=147|pages=45-46|year=1965|doi=10.1126/science.147.3653.45}}</ref>

Maar in water kan die blou kleur ook effens waargeneem word maar die gesolvateerde elektron is nie stabiel nie en vorm vinnig waterstof.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VUfJWuhmygA&t=11s Youtube video]</ref>

Kalium reageer heftig met teflon, selfs in 'n inerte atmosfeer. Moenie toerusting wat teflon-bedekte roerstawe, pakkings of kleppe bevat, gebruik nie.<ref name="Burk" />

=== Legerings ===
Kalium vorm legerings of soms intermetaalverbindings met heelparty metale, soos [[natrium|Na]], [[sink|Zn]], [[kadmium|Cd]], [[kwik|Hg]], [[indium|In]], [[tallium|Tl]], [[tin|Sn]], [[lood|Pb]] en [[bismut|Bi]]. Die legerings is gewoonlik minder rekbaar as die metaal self. Met [[rubidium]] en [[sesium]] word 'n volledige reeks van [[mengkristal]]le gevorm.<ref name="Burk" /> 'n Goeie voorbeeld van intermetaalverbindings is die K-Sn-stelsel wat vyf stoigiometriese verbindings bevat: {{chem|K|2|Sn}}, {{chem|K|Sn}}, {{chem|K|2|Sn|3}},{{chem|K|Sn|2}} en {{chem|K|4|Sn|23}}. Hulle het almal hoër smeltpunte as kalium en tin self. {{chem|K|2|Sn|3}} is die hoogste (860 °[[Celsius|C]]) en die enigste fase wat kongruent smelt. Die ander vier ontbind peritekties.<ref>{{cite journal|authors=Sangster, J., Bale, C.|title=The K-Sn (Potassium-Tin) System|journal=J Phs Eqil and Diff|volume=19|pages=67–69|year=1998|doi=10.1007/s11669-006-5007-7}}</ref>

=== Interkalasie ===
Kalium vorm [[interkalasie (chemie)|interkalate]] met grafiet. In {{chem|C|8|K}} word alle vlakke tusen die grafeenlae met kalium gevul. In interkalate soos {{chem|C|24|K}} en {{chem|C|36|K}} vind interkalasie in elke tweede of derde vlak plaas. Kaliumgrafiet is 'n sterk reduseermiddel wat gebruik word om ongewenste organiese onsuiwerhede te verwyder soos gehalogeneerde koolwaterstowwe.<ref name="Burk" />

=== Sy verbindings ===

Kalium vorm kaliumsuperoksied {{chem|K|O|2}} as die vloeibare metaal in lug geatomiseer word. Hierdie geel poeier kan suurstof afgee en [[kaliumoksied]] vorm:
: <math>4KO_2 \rightarrow 2K_2O + 3O_2</math>
Die oksied kan koolstofdioksied opneem en hierdie eienskappe word in asemhalingsapparate en in die [[ruimtevaart]] gebruik.<ref>{{cite journal|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/ba-1957-0019.ch019|title=Manufacture and Use of Potassium Superoxide; in:RIGHTS & PERMISSIONS HANDLING AND USES OF THE ALKALI METALS Chapter 19|authors=C. B. JACKSON and R. C. WERNER|doi=10.1021/ba-1957-0019.ch019|year=1957|pages=174-177|journal=Advances in Chemistry|volume=19}}</ref> 'n Kors van geel superoksied kan stadig vorm as kalium lank in olie bewaar word. Dit kan gevare oplewer omdat dit met die olie waarin dit bewaar word kan reageer en 'n ontploffing veroorsaak as iemand dit probeer afsny. Teen 200-300 °C word die peroksied {{chem|K|2|O|2}} gevorm.<ref name="Burk" />

Kaliumhidried {{chem|K|H}} kan van kalium en waterstof vervaardig word in 'n oliedispersie teen 200 °C. Die verbinding word in die organiese sintese gebruik, bv. in ketoonenolisasiereaksies.<ref name="Burk" />

Kalium reageer met [[alkohol]]e soos [[metanol]] en vorm etoksiede en waterstof:<ref name="Burk" />

: <math>2K(s) + 2CH_3OH \rightarrow 2CH_3OK + H_2 \uparrow</math>

Etoksiede soos hierdie kaliummetoksied word ook as organiese [[reagens]]e aangewend.

Kalium vorm die eenwaardige ioon {{chem|K|+}} in talle verbindings en vorm [[sout (chemiese stof)|soute]] met amper alle [[anioon|anione]]. Kaliumsoute straal 'n [[violet (kleur)|violet]] [[kleur]] uit wanneer dit aan 'n vlam blootgestel word.<ref>{{cite book|url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSFUBA02:000010769:00061|title=Eenvoudige lessen in de scheikunde, voor land- en tuinbouwcursussen en zelfstudie|authors=J.J. Leys|year=1908|publisher=Zurich}}</ref> Die meeste soute van kalium is oplosbaar in water.<ref>{{cite book|url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB21:043639000:00086|title=Beknopt leerboek der scheikunde en van haar toepassingen|author=Slijper, Hessel Johannes; Edelman, Hendrik Johan (scheikundige) Kooy, Jan (scheikundige)|year=1939|publisher=Thieme}}</ref> 'n Uitsondering is dikaliumnatriumkobaltinitriet {{chem|K|2|Na|Co|(|N|O|2|)|6}}.2{{chem|H|2|O}}. Dit vorm 'n goue geel neerslag as 'n oplossing van natriumkobaltinitriet en 'n oplosing van kaliumione saamgevoeg word.<ref name="Nost" />

== Aanwendings ==
Die gebruik van sy verbindings is met 'n aantal ordes van grootte belangriker as die metaal s'n. Kaliumverbindings is veral belangrik as [[kunsmis]].<ref name="Nost">{{cite book|year=2006|title= Potassium. In: Van Nostrand's Scientific Encyclopedia|authors= G.D. Considine (Ed.). |doi=10.1002/0471743984.vse5719}}</ref>
* Die kaliumminhoud van kunsmis word gewoonlik in %K<sub>2</sub>O ([[kaliumoksied]]) uitgedruk,<ref>{{cite web|url=https://www.tfi.org/sites/default/files/tfi-potassium.pdf|title=Potassium|publisher=tfi|access-date= 8 Augustus 2023|archive-date=18 Maart 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230318010641/https://www.tfi.org/sites/default/files/tfi-potassium.pdf|url-status=dead}}</ref>
* Hierdie element is 'n noodsaaklike voedingstof vir [[plant]]egroei en kan in die meeste [[grond]]soorte gevind word.
* Kalium speel 'n belangrike biologiese rol in [[dier]]e se [[sel (biologie)|selle]]. (sien [[Na-K pomp]])<ref>{{cite web|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537088/|publisher=NBCI NIH|title=Physiology, Sodium Potassium Pump|authors=Yasaman Pirahanchi Rishita Jessu; Narothama R. Aeddula.}}</ref>
* [[Kaliumnitraat]] word in [[buskruit]] gebruik.<ref>{{cite web|url=https://www.brown.edu/Departments/Joukowsky_Institute/courses/13things/7687.html#:~:text=%E2%80%9CGunpowder%2C%E2%80%9D%20as%20it%20came,for%20a%20life%2Dextending%20elixir.|title=Gunpowder: Origins in the East|publisher=Brown University.}}</ref>
* [[Kaliumkarbonaat]] word gebruik in die vervaardiging van [[glas]].<ref>{{cite web|url=https://blog.agchemigroup.eu/why-potassium-carbonate-is-so-important-for-modern-glass-production/#:~:text=Potassium%20carbonate%20is%20a%20common,coefficient%20of%20the%20final%20product.|publisher=AG Chemie|title=Why Potassium Carbonate is So Important for Modern Glass Production|accessdate=10 Augustus 2023}}</ref>
* [[NaK]], 'n [[legering]] van [[natrium]] en kalium, word gebruik as hitte-oordrag medium.<ref>{{cite web|url=https://edu.rsc.org/exhibition-chemistry/properties-of-alloys-finding-the-nak/2000056.article#:~:text=The%20sodium%E2%80%93potassium%20alloy%2C%20commonly,low%20tendency%20to%20absorb%20neutrons.|title=Properties of alloys: finding the NaK|authors=Declan Fleming|year=2016}}</ref>
* [[Kaliumchloried]] word soms as vervanging vir [[tafelsout]] gebruik<ref>{{cite web|url=https://www.cargill.com/salt-in-perspective/is-potassium-chloride-good-for-you-or-bad-for-you#:~:text=Potassium%20chloride%20(KCl)%20is%20a,to%2050%25%20in%20certain%20applications.|publisher=Cargill|title=Potassium Chloride – A Healthful Salt Substitute|accessdate=12 Augustus 2023}}</ref> en ook om die hart te stop in [[chirurgie|hartchirurgie]] en by teregstellings deur middel van dodelike inspuitings.

Daar bestaan baie kaliumsoute wat kommersieel van belang is. Dit sluit in: die [[kaliumbromied|bromied]], [[kaliumkarbonaat|karbonaat]], [[kaliumchloraat|chloraat]], [[kaliumchloried|chloried]], [[kaliumchromaat|chromaat]], [[kaliumsianied|sianied]], [[kaliumdichromaat|dichromaat]], [[kaliumhidroksied|hidroksied]], [[kaliumjodied|jodied]], [[kaliumnitraat|nitraat]] en [[kaliumsulfaat|sulfaat]].

== Verspreiding ==
Kalium is in die [[sonnestelsel]] die 20ste volopste element,<ref name="Kun">{{cite journal|title=Geochemistry and Cosmochemistry of Potassium Stable Isotopes|authors=
Kun Wang, Weiqiang Li, Shilei Li, Zhen Tian, Piers Koefoed en Xin-Yuan Zheng|journal=Chem Erde|year=2021 |volume=81(3)|pages=125786|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8740523/#:~:text=There%20are%20three%20naturally%2Doccurring,only%200.0117%25%20of%20all%20potassium.}}</ref> maar die element maak ongeveer 2.4% van die [[Aarde]] se kors uit en is die sewende volopste element daarin. In die aarde se kern is waarskynlik min kalium.

Voorkoms in die aarde se buitenste lae:<ref name="Kun" />

{|class="wikitable"
!Deel !! Konsentrasie in dpm
|-
|Riviere||2,3
|-
|Oseaan||399
|-
|Kontinentale kors||16,133
|-
|Kontinentale sediment||17,765
|-
|Boonste kontinentale kors||23,244
|-
|Middel kontinentale kors||19,093
|-
|Onderste kontinentale kors||5 064
|-
|Oseaniese kors||651
|-
|[[Middeloseaniese rif]]-[[basalt]]||1 237
|-
|Oseaaneiland se basalt||6 890
|-
|Mantel||191
|}

Die meeste kalium in die kors is egter deel van silikaatminerale en die [[oplosbaarheid|onoplosbaarheid]] daarvan maak dit moeilik om kalium vanuit hierdie [[mineraal|minerale]] te ontgin.

Ander minerale soos [[karnalliet]], [[langbeiniet]], [[polihaliet]] en [[silviet]] word egter in antieke neerslae in [[meer|mere]] en [[see]]bodems gevind. Hierdie minerale is evaporiete, gevorm deur verdamping van seewater in baie droë omstandighede. Dit vorm groot neerslae wat die ekonomiese ontginning van kalium en sy soute moontlik maak.<ref name="Gee">{{cite book|url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB28:011221000:00225|title=Scheikunde voor het middelbaar en gymnasiaal onderwijs|authors=A.L.W. de Gee; C.D.G. Eversmann|year=1946|publisher=Wolters}}</ref> Die hoofbron van kalium, potas, word in [[Kalifornië]], [[Duitsland]], [[Nieu-Meksiko]], [[Utah]] en ander plekke in die wêreld gemyn. Byna 'n kilometer onder die oppervlak van [[Saskatchewan]] in Kanada is daar groot neerslae potas wat moontlik 'n belangrike bron van hierdie element en sy soute in die toekoms kan wees. Die teenwoordigheid van kalium in minerale kan egter ook 'n probleem wees. Ysterertse soos dié wat gevind word in die myn van [[Sishen]] bevat 'n relatief hoë kaliuminhoud. Dit veroorsaak probleme in die ertsverwerking en dit gee die ystererts 'n laer kwaliteit. 'n Oplossing sou wees om kalium te verwyder deur die erts met 'n oplossing van [[sitroensuur]] uit te loog, bv. deur ''Aspergillus niger'' te teel en dit [[glukose]] te voer.<ref>{{cite journal|title=The production and use of citric acid for the removal of potassium from the iron ore concentrate of the Sishen Iron Ore Mine, South Africa : research article|authors=Peter J. Williams and Thomas E. Cloete|journal=South African Journal of Science|volume=106|issue=3|year=2010|url=https://hdl.handle.net/10520/EJC97019}}</ref>

Die oseane is 'n verdere bron van kalium maar die hoeveelhede wat aanwesig is in 'n gegewe volume [[seewater]], is relatief laag in vergelyking met [[natrium]].

Kaliummetaal word geensins in onverbonde vorm in die natuur aangetref nie. Die metaal kalium kan geïsoleer word deur die [[elektrolise]] van sy [[kaliumhidroksied|hidroksied]] in 'n proses wat weinig verander het sedert [[Humphry Davy|Davy]] se tyd. Termiese metodes word ook ingespan vir kaliumproduksie deur van [[kaliumchloried]] gebruik te maak.

== Isotope ==
[[Lêer:PotassiumFeldsparUSGOV.jpg|duimnael|links|Kalium in [[veldspaat]]]]
Daar is sewentien [[isotoop|isotope]] van kalium bekend. Die nie-sintetiese vorm van kalium bestaan uit drie isotope: [[kalium-39|K-39]] (93.3%), [[kalium-40|K-40]] (0.01%) en [[kalium-41|K-41]] (6.7%). K-40, wat natuurlik voorkom, verval na stabiele [[Argon|Ar-40]] (11.2%) deur [[elektronvangs]] en deur [[Betadeeltjie#β+-verval (positronvrystelling)|positronvrystelling]] en na stabiele [[kalsium|Ca-40]] (88.8%) deur [[beta-verval]]. K-40 het 'n [[halfleeftyd]] van 1,250 ×miljard jaar.

Albei die stabiele isotope <sup>39</sup>K en <sup>41</sup>K word gedurende die suurstofverbranding in die ontploffings van [[Supernova#Tipe II|tipe II-supernovas]] vervaardig. Die sintese van <sup>41</sup>K is nogtans indirek. Eers word <sup>41</sup>Ca gevorm wat 'n halfleeftyd van ongeveer 0,1 miljoen jaar het.

Die radioaktiewe isotoop <sup>40</sup>K kan deur twee prosesse gevorm word: <ref name="Kun" />
# suurstofverbranding in 'n tipe II supernova (soos die stabiele isotope)
# die vangs van stadige neutrone (die s-proses) deur die <sup>39</sup>K(n,γ)<sup>40</sup>K-proses

=== K-40 ===
{{hoofartikel|Kalium-40}}
Die verval van K-40 na Ar-40 word algemeen gebruik in die datering van rotse. Die konvensionele K-Ar dateringmetode is afhanklik van die aanname dat die rotse geen argon bevat het tydens die vorming daarvan nie en dat alle radiogeniese argon (d.w.s. Ar-40) in die rots behoue gebly het. M.a.w. die rots is 'n geslote stelsel. [[Mineraal|Minerale]] word gedateer deur die vasstelling van die kaliumkonsentrasie en die hoeveelheid radiogeniese Ar-40 wat geakkummuleer het. Die minerale wat hulle die beste leen tot datering op hierdie manier is [[biotiet]], [[muskoviet]] en plutoniese/hoëgraadse horingblende, vulkaniese [[veldspaat]]. Hele rotsmonsters vanaf vulkaniese vloeie en vlak insnydings kan ook gedateer word as hulle nie verweer is nie.

K-40 kom in natuurlike kalium (en daarom ook in kommersiële plaasvervangers vir tafelsout) in groot genoeg hoeveelhede voor dat groot sakke van hierdie plaasvervangers gebruik kan word as radio-aktiewe bronne vir klaskamerdemonstrasies.<ref>{{cite web|url=https://www.scienceinschool.org/article/2009/radioactivity/|accessdate=12 Augustus 2023|authors=Luis Peralta, Carmen Oliveira|title=Radioactivity in the classroom|date=2009|publisher=Science in school}}</ref>

Behalwe vir datering is kalium-isotope ook baie gebruik as [[spoorder]]s, bv. in [[verwering]]studies. Hulle word ook gebruik in die studies van die [[voedingstof|voedingkringloop]] omdat kalium 'n makro[[voedingstof]] is wat 'n vereiste vir [[lewe]] is.

=== Die stabiele isotope ===

{{hoofartikel|Kalium-41}}
Die verhouding tussen die beide stabiele isotope is belangrik in die [[geochemie]] en die studie van [[meteoriet]]e. Vooruitgang in die massaspektrometie (veral MC-ICP-MS) het dit sedert 2012 moontlik gemaak. Die verhouding {{Sup|39}}K/{{Sup|41}}K van die standaardmonster NiST SRM 985 is 13,8566±0,0063. Afwykings van hierdie waarde word gewoonlik uitgedruk as δ{{Sup|41}}K, gedefinieer as:<ref name="Kun" />

: <math>\delta^{41}K= \left [{\frac{(^{41}K/^{39}K_{monster})}{(^{41}K/^{39}K_{standaard})}-1}\right ]*1000</math>

== Kalium in die dieet ==
Kalium is 'n noodsaaklike mineraal in daaglikse [[voeding]]; dit help met spiersametrekkings en die behoud van die elektroliet-balans in liggaamselle.<ref>{{cite web|url=https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/potassium/#:~:text=Potassium%20is%20found%20naturally%20in,and%20supports%20normal%20blood%20pressure.|publisher=Harvard|title=The nutrition source|accessdate=11 Augustus 2023}}</ref> In lewende organismes speel die K<sup>+</sup> ioon 'n uiters noodsaaklike rol in die fisiologie van prikkelbare selle. Kalium speel 'n belangrike rol in die oordra van senuwee-impulse en in die vrystelling van energie uit [[proteïen]], [[vet]], en [[koolhidraat|koolhidrate]] tydens metabolisme. 'n Tekort van kalium kan 'n potensieel noodlottige toestand, bekend as hipokalemie, tot gevolg hê.<ref>{{cite web|url=https://www.mayoclinic.org/symptoms/low-potassium/basics/definition/sym-20050632#:~:text=Low%20potassium%20(hypokalemia)%20refers%20to,cells%2C%20particularly%20heart%20muscle%20cells.|title=Hypokamia|publisher=Mayo Clinic|accessdate=11 Augustus 2023}}</ref> Die eet van 'n verskeidenheid voedselsoorte wat kalium bevat is die beste manier om genoegsame hoeveelhede in te neem. Gesonde indiwidue wat 'n gebalanseerde dieet volg, het selde aanvullings nodig. Goeie bronne van kalium sluit in [[vleis]], [[tamatie]]s, [[lemoen]]sap, [[boontjie|witbone]], [[aartappel]]s en [[piesang]]s.

== Verwysings ==
{{Verwysings|2}}

== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Potassium}}
{{Wikt|kalium}}
* [https://www.webelements.com/potassium/ WebElements.com – Potassium]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/K.html EnvironmentalChemistry.com – Potassium]
* [http://periodic.lanl.gov/elements/19.html Los Alamos National Laboratory – Artikel oor Kalium]

{{Navigasie Periodieke tabel}}
{{Normdata}}
{{Voorbladster}}

[[Kategorie:Alkalimetale]]
[[Kategorie:Chemiese elemente]]