Wys bron van Sonnestelsel

[[Lêer:Solar System true color.jpg|regs|upright=2|duimnael|Die planete en dwergplanete van die Sonnestelsel. Die groottes is volgens skaal, maar nie die relatiewe afstand van die Son af nie.]]

Die '''Sonnestelsel''' bestaan uit die [[Son]] en die ander hemelliggame wat deur [[swaartekrag]] daaraan gebind is en daarom wentel. Die hemelliggame in ons sonnestelsel bestaan uit die agt [[planeet|planete]], hulle 166 bekende [[natuurlike satelliet|mane]],<ref>{{cite web |title=The Jupiter Satellite Page |author=Scott S. Sheppard |work=Carnegie Institution for Science, Department of Terrestrial Magnetism |url=http://www.dtm.ciw.edu/sheppard/satellites/ |access-date=2 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090406073538/http://www.dtm.ciw.edu/sheppard/satellites/ |archive-date= 6 April 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> vyf [[dwergplaneet|dwergplanete]] en biljoene ander klein liggame. Hierdie klein liggame, of klein sonnestelselvoorwerpe (KSV's), sluit [[asteroïde]]s, ysige [[Kuiper-gordel]]voorwerpe, [[komeet|komete]], [[meteoroïde]]s en interplanetêre stof in. Die [[Aarde]] is die derde planeet van die Sonnestelsel.

Die gekarteerde streke van die Sonnestelsel is die Son, vier aardse binnenste planete, die asteroïdegordel, vier buitenste planete (die [[reuseplanete]]), die Kuiper-gordel en die verstrooide skyf. Die teoretiese [[Oort-wolk]] bestaan moontlik op 'n afstand ongeveer duisend maal verder as die gekarteerde streke.

Die vloei van [[Plasma (fisika)|plasma]] vanaf die Son (deur die [[sonwind]]) deurdring die Sonnestelsel. Dit skep 'n stellêre windbel in die interstellêre medium, genaamd die helio- of [[sonsfeer]], wat tot in die middel van die verstrooide skyf strek.

Die planete in die Sonnestelsel (in volgorde van hulle afstand van die Son) is:
# [[Mercurius]]
# [[Venus (planeet)|Venus]]
# [[Aarde]]
# [[Mars (planeet)|Mars]]
# [[Jupiter (planeet)|Jupiter]]
# [[Saturnus]]
# [[Uranus (planeet)|Uranus]]
# [[Neptunus (planeet)|Neptunus]]

Met die ingang van 2009 is vyf kleiner voorwerpe as [[dwergplaneet|dwergplanete]] geklassifiseer. [[Ceres (dwergplaneet)|Ceres]] is in die asteroïdegordel en vier ander wentel om die Son agter Neptunus: [[Pluto (dwergplaneet)|Pluto]] (voorheen as die negende planeet geklassifiseer), [[Haumea]], [[Makemake]] en [[Eris (dwergplaneet)|Eris]].

Ses van die planete en drie van die dwergplanete word deur [[natuurlike satelliet]]e omwentel. Daar word gewoonlik na hierdie satelliete as "mane" verwys, soos die Aarde se eie [[maan]]. Al die buitenste planete word deur planetêre ringe van stof en ander partikels omring. Sedert 2016 is daar aanwysings dat daar moontlik nog 'n [[Planeet Nege]] bestaan in 'n baie groot wentelbaan.

== Ontdekking en verkenning ==
Vir duisende jare het die mensdom (met 'n paar merkwaardige uitsonderings) nie die bestaan van die Sonnestelsel erken nie. Hulle het geglo dat die Aarde 'n stilstaande voorwerp in die middel van die [[heelal]] is en dat ons planeet heeltemal anders is as die goddelike of hemelse voorwerpe wat deur die lug beweeg. Alhoewel beide die Indiese wiskundige en sterrekundige [[Aryabhata]] (476 – 550) en die Griekse filosoof [[Aristarchos van Samos]] (310&nbsp;v.C. – ongeveer 230&nbsp;v.C.) gespekuleer het dat die Són moontlik die middelpunt vorm, was [[Nicolaas Copernicus]] die eerste persoon wat 'n wiskundige stelselmodel met die Son as middelpunt ontwerp het en ook sterrekundige voorspellings gebaseer op die model kon maak. Sy 17de-eeuse opvolgers, [[Galileo Galilei]], [[Johannes Kepler]] en [[Isaac Newton]], het 'n begrip van [[fisika]] ontwikkel wat gelei het tot die aanvaarding dat die Aarde om die Son wentel en dat die planete deur dieselfde fisiese wette as die Aarde beheer word. Meer onlangs het dit gelei tot die ondersoek van aardrykskundige verskynsels soos [[berg]]e en [[krater]]s en ander seisoenale meteorologiese verskynsels soos [[wolk]]e, [[stofstorm]]s en [[yskap]]pe op ander planete.

== Struktuur ==
[[Lêer:Massas van die planete.PNG|duimnael|Die relatiewe massas van die planete in die Sonnestelsel. Jupiter en Saturnus domineer die stelsel met 71% en 21% van die totaal, respektiewelik. Mars en Mercurius het saam minder as 0,1% en is nie sigbaar op hierdie skaal nie.]]
[[Lêer:Oort-wolk Sedna wentelbaan.svg|duimnael|400px|Die wentelbane van die liggame in die Sonnestelsel, volgens skaal (kloksgewys van bo links).]]

Die hoofkomponent van die Sonnestelsel is die Son, 'n [[hoofreeks]]ster wat 99,86% van die stelsel se bekende massa besit en dit met sy swaartekrag domineer.<ref>{{cite journal |author=M Woolfson |title=The origin and evolution of the solar system | doi= 10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x |year=2000 |journal=Astronomy & Geophysics |volume=41 |pages=1.12 }}</ref> Jupiter en Saturnus, die twee grootste liggame wat om die Son wentel, besit saam meer as 90% van die res van die stelsel se massa.

Die meeste groot voorwerpe wat om die Son wentel, lê naby die Aarde se wentelvlak (bekend as die [[sonnebaan]]). Die planete is baie naby aan die sonnebaan, terwyl komete en Kuiper-gordelvoorwerpe meer afwyk en gewoonlik nie in dieselfde vlak beweeg nie.

Al die planete en meeste ander voorwerpe wentel ook saam met die Son se wenteling (anti-kloksgewys, soos gesien van bo die Son se noordpool). Daar is wel uitsonderings, soos [[Halley se Komeet]].

[[Kepler se wette van planetêre beweging]] beskryf die wentelbane van voorwerpe wat om die Son wentel. Volgens Kepler se wette beweeg elke voorwerp langs 'n [[ellips]], met die Son by een van die brandpunte. Voorwerpe nader aan die Son het korter jare. Met 'n elliptiese wentelbaan wissel die afstand tussen die voorwerp en die Son gedurende die loop van die jaar. Die naaste verbygangspunt aan die Son word die perihelium of sonsafstand genoem, terwyl die verste verbygangspunt die aphelium genoem word. Elke liggaam beweeg op sy vinnigste tydens sy perihelium en op sy stadigste tydens sy aphelium.<!--dis ap-helium, moet dus nie na afelium verander nie--> Die wentelbane van die planete is ellipties, dog byna sirkelvormig. In teenstelling hiermee is baie komete, asteroïdes en die Kuiper-gordelvoorwerpe se wentelbane hoogs ellipties.

Siende dat daar sulke uitgestrekte afstande tussen die hemelliggame in ons sonnestelsel is, word hulle dikwels afgebeeld as of hulle almal dieselfde afstand van mekaar is. Die werklikheid is egter heeltemal anders (met 'n paar uitsonderings): hoe verder 'n voorwerp vanaf die Son is, hoe verder is hy ook vanaf die voorwerp voor hom. Byvoorbeeld: Venus is ongeveer 0,33&nbsp;astronomiese eenhede (AE)<ref>Sterrekundinges meet afstande in die Sonnestelsel gewoonlik in astronomiese eenhede (AE). Een AE is ongeveer gelyk aan die gemiddelde afstand tussen die Aarde en die Son, of 149&nbsp;598&nbsp;000&nbsp;km. Pluto is rofweg 38 AE vanaf die son, terwyl Jupiter op ongeveer 5,2 AE geleë is. Een ligjaar is gelyk aan 63&nbsp;240 AE.</ref> verder weg as Mercurius, terwyl Saturnus 4,3&nbsp;AE ver van Jupiter is en Neptunus 10,5&nbsp;AE vanaf Uranus is. Daar is al pogings aangewend om die verband tussen hierdie wentelafstande te bepaal (sien die [[Wet van Titius-Bode]]), maar geen van die gestelde teorieë is al aanvaar nie.

Meeste van die planete in die Sonnestelsel besit hulle eie sekondêre stelsels. Baie van hulle word ook weer deur planetêre voorwerpe omwentel: [[natuurlike satelliet]]e (of mane). Sommige van hierdie natuurlike satelliete is groter as planete (maar nie groter as die planeet waarom dit wentel nie). Die meeste van die grootste natuurlike satelliete het 'n [[sinchroniese rotasie]], waar een kant van die satelliet permanent na die planeet gedraai is (soos ook die geval met die Aarde se maan is). Die vier grootste planete besit ook planetêre ringe: dun ringe, saamgestel uit klein partikels wat in ooreenstemming om die planete wentel.

=== Terminologie ===
Die Sonnestelsel word soms in verskeie streke gedeel. Die binnenste Sonnestelsel sluit die vier aardse planete en die hoof asteroïdegordel in. Die buitenste Sonnestelsel begin na die asteroïdes en sluit die vier reuseplanete in.<ref>{{cite web |title=An Overview of the Solar System |author=nineplanets.org |url=http://www.nineplanets.org/overview.html |access-date=15 Februarie 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20001017191001/http://www.nineplanets.org/overview.html |archive-date=17 Oktober 2000 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Met die ontdekking van die Kuiper-gordel word die vêrste dele van die Sonnestelsel as 'n aparte streek beskou, wat bestaan uit die voorwerpe ná Neptunus.<ref>{{cite web |title=New Horizons Set to Launch on 9-Year Voyage to Pluto and the Kuiper Belt |author=Amir Alexander |work=The Planetary Society |year=2006 |url=http://www.planetary.org/news/2006/0116_New_Horizons_Set_to_Launch_on_9_Year.html |access-date=8 November 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120220053828/http://www.planetary.org/news/2006/0116_New_Horizons_Set_to_Launch_on_9_Year.html |archive-date=20 Februarie 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>

Die voorwerpe wat om die Son wentel word in drie klasse geklassifiseer: ''planete'', ''dwergplanete'' en ''klein sonnestelselvoorwerpe'' (KSV's). 'n [[Planeet]] is enige liggaam wat om die Son wentel wat genoeg massa het om homself deur middel van sy eie swaartekrag in 'n [[sfeer|sferiese]] vorm te vorm en alle kleiner voorwerpe in die onmiddelike ruimte om hom opgesweep of weggeruim het. Volgens hierdie definisie het die Sonnestelsel agt planete: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Voor Pluto sy status as planeet verloor het, is kinders die volgorde van die planete geleer met die eselsbruggie "'''M'''eneer '''V'''an '''A'''s, '''M'''y '''J'''as '''S'''al '''U''' '''N'''ie '''P'''as. Pluto het sy status as planeet verloor siende dat hy nie die Kuiper-gordelvoorwerpe in sy wentelbaan uit die weg geruim het nie.<ref name="FinalResolution" /> 'n [[Dwergplaneet]] is 'n hemelliggaam wat om die Son wentel, massief genoeg is om deur sy eie swaartekrag 'n sferiese vorm aan te neem, nie die klein voorwerpe in sy omliggende area weggeruim het nie en ook nie 'n satelliet is nie.<ref name="FinalResolution" /> Volgens hierdie definisie het die Sonnestelsel vyf [[dwergplaneet|dwergplanete]]: Ceres, Pluto, Haumea, Makemake en Eris.<ref name=name>{{cite web |date=2008-11-07 <!--11:42:58--> |title=Dwarf Planets and their Systems |work=Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN) |url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html#DwarfPlanets |access-date=13 Julie 2008 |publisher=U.S. Geological Survey |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090825153846/http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html |archive-date=25 Augustus 2009 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Ander voorwerpe wat in die toekoms as dwergplanete geklassifiseer mag word is Sedna, Orcus en Quaoar. Dwergplanete wat verder as Neptunus om die Son wentel staan bekend as plutoïedes.<ref name="IAU0804">{{cite web |date=11 Junie 2008 |title=Plutoid chosen as name for Solar System objects like Pluto |publisher=[[Internasionale Astronomiese Unie|International Astronomical Union]] (News Release – IAU0804) |url=http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0804 |access-date=11 Junie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090624140832/http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0804/ |archive-date=24 Junie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Die oorblywende voorwerpe wat om die Son wentel word klein sonnestelselliggame genoem.<ref name="FinalResolution">{{cite news |title=The Final IAU Resolution on the definition of "planet" ready for voting |publisher=IAU |date=24 Augustus 2006 |url=http://www.iau.org/iau0602.423.0.html |access-date=2 Maart 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090107044134/http://www.iau.org/iau0602.423.0.html |archive-date=7 Januarie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>

[[Lêer:Sonnestelsel.png|400px|duimnael|links|Die streke of sones van die Sonnestelsel: die binnenste Sonneselsel, die asteroïdegordel, die reuseplanete en die Kuipergordel. Die groottes en wentelbane is nie volgens skaal nie.]]
Planetêre wetenskaplikes gebruik die terms "gas", "ys" en "rots" of "steen" om die verskillende klasse stowwe wat in die Sonnestelsel gevind word te klassifiseer. "Rots" beskryf verbindings met 'n hoë smeltpunt (meer as rofweg 500&nbsp;K), soos silikaat. Rotsagtige stowwe is algemeen in die binnenste Sonnestelsel: die aardse planete en asteroïdes bestaan uit rotsagtige stowwe. Gasse is stowwe met 'n lae smeltpunt, soos atomiese waterstof, helium en [[edelgasse]]: hulle domineer die middelste streek en beide Jupiter en Saturnus bestaan hoofsaaklik uit sulke gasse. Ys, soos die ys van water, metaan, ammoniak en koolstofdioksied,<ref>{{cite journal | doi=10.1016/j.icarus.2007.04.009 | bibcode=2007Icar..190..345F | title=Asymmetries in the distribution of H2O and CO2 in the inner coma of Comet 9P/Tempel 1 as observed by Deep Impact | year=2007 | author=Feaga, L | journal=Icarus | volume=190 | pages=345 }}</ref> het smeltpunte van tot 'n paar honderd Kelvin. Die meerderheid satelliete van die reuseplanete bestaan uit ysige stowwe, sowel as die talle klein voorwerpe wat agter Neptunus se wentelbaan lê en die oorgrote meerderheid van Uranus en Neptunus se samestellings (daar word ook soms na hulle verwys as die "ysreuse").<ref name=zeilik>{{cite book | pages=240 | author= Michael Zellik| title=Astronomy: The Evolving Universe | edition= 9th | year=2002 | publisher=Cambridge University Press | isbn=0-521-80090-0 }}</ref>

== Die Son ==
{{Hoofartikel|Son}}
[[Lêer:GOES-15 Solar X-Ray Imager's Miraculous First Light.jpg|duimnael|180px|links|Die son, soos gesien in die x-straalstreek van die [[elektromagnetiese spektrum]].]]
[[Lêer:H-R diagram afr.GIF|duimnael|250px|Die Hertzsprung-Russell-diagram meet die helderheid van 'n ster teen sy kleurindeks. Die hoofreeks is hier sigbaar as 'n prominente diagonale band wat van die hoek bo links tot in die hoek onder regs strek.]]

Die Son is die Sonnestelsel se ster en verreweg die stelsel se belangrikste komponent. Die Son se groot [[massa]] verskaf aan hom 'n binnenste [[digtheid]] wat hoog genoeg is om [[kernfusie]] te verduur; dit stel enorme hoeveelhede [[energie]] vry, wat meestal na die buitenste ruim gestraal word as [[elektromagnetiese straling]], soos sigbare [[lig]].

Die Son word geklassifiseer as 'n taamlik groot geeldwerg, maar die naam is misleidend: in vergelyking met die ander sterre in ons [[Melkweg|sterrestelsel]] is die Son groter en helder. Sterre word volgens die Hertzsprung-Russell-diagram geklassifiseer, 'n grafiek wat die helderheid van sterre teen hulle oppervlaktemperatuur karteer. Warmer sterre is oor die algemeen helderder. Sterre wat hierdie patroon volg word beskryf as "[[hoofreeks]]"-sterre: ons son lê in die middel van hierdie hoofreeks. Dit is egter skaars dat sterre warmer en helder as die Son is, terwyl dowwer en koeler sterre algemeen is.<ref>{{cite web |year=2001 |author=Smart, R. L.; Carollo, D.; Lattanzi, M. G.; McLean, B.; Spagna, A. |title=The Second Guide Star Catalogue and Cool Stars |work=Perkins Observatory |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2001udns.conf..119S |access-date=26 Desember 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009110025/http://adsabs.harvard.edu/abs/2001udns.conf..119S |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Daar word geglo dat die Son se posisie in die hoofreeks beteken dat dit in "die bloei van sy lewe" is, siende dat dit nog nie sy waterstofvoorraad vir kernfusie opgebruik het nie. Die Son word algaande helderder; vroeër in sy geskiedenis was hy 75% so helder as vandag.<ref name="Kasting">{{cite journal |last=Kasting |first=J.F. |last2=Ackerman |first= T.P. |year=1986 |title=Climatic Consequences of Very High Carbon Dioxide Levels in the Earth's Early Atmosphere |journal=Science |volume=234 |pages=1383–1385 |doi=10.1126/science.11539665 |pmid=11539665}}</ref>

Die Son is 'n derde generasie of populasie I-ster; dit beteken dat dit in die latere stadiums van die heelal se evolusie gebore is en 'n groter "metaal"inhoud as populasie II en die teoretiese populasie III-sterre het.<ref>{{cite journal |author=T. S. van Albada, Norman Baker |title=On the Two Oosterhoff Groups of Globular Clusters |journal=Astrophysical Journal |volume=185 |year=1973 |pages=477–498 |doi=10.1086/152434}}</ref> Die term "metaal" verwys hier na elemente wat swaarder is as waterstof en helium. Elemente wat swaarder as waterstof en helium is, is vervoer in die kerns van antieke, ontploffende sterre, so die eerste generasie sterre moes sterf voor die heelal met hierdie atome verryk kon word. Die oudste sterre bevat min metale, terwyl nuwer sterre altyd meer bevat. Daar word gereken dat die hoë metaalinhoud beslissend was in die ontwikkeling van 'n planetêre stelsel saam met die Son, siende dat planete gevorm word uit die aanwas van metale.<ref>{{cite web |title=An Estimate of the Age Distribution of Terrestrial Planets in the Universe: Quantifying Metallicity as a Selection Effect |author=Charles H. Lineweaver |work=University of New South Wales |date=9 Maart 2001 |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0012399 |access-date=23 Julie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200512175651/https://arxiv.org/abs/astro-ph/0012399 |archive-date=12 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

=== Interplanetêre materie ===
[[Lêer:Heliospheric-current-sheet.gif|links|duimnael|Die heliosferiese neutrale vlak.]]
Die Son straal nie slegs [[lig]] uit nie, maar ook 'n aaneenhoudende stroom gelaaide deeltjies ([[plasma]]), bekend as die [[sonwind]]. Hierdie deeltjiestroom is besig om uit te sprei teen 'n spoed van rofweg 1,5&nbsp;miljoen kilometer per uur<ref>{{cite web |title=Solar Physics: The Solar Wind |work=Marshall Space Flight Center |date=2006-07-16<!--Internet Archive estimate--> |url=http://solarscience.msfc.nasa.gov/SolarWind.shtml |access-date=3 Oktober 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200516082223/https://solarscience.msfc.nasa.gov/SolarWind.shtml |archive-date=16 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en dit skep 'n fyn atmosfeer (die heliosfeer) wat die Sonnestelsel tot ongeveer 100&nbsp;AE deurdring (sien [[#Heliopouse|heliopouse]]). Dit vorm die hoofbestanddeel van die interplanetêre materie of interplanetêre stof (die materie wat ons sonnestelsel vul en waardeur al die groter hemelliggame deur moet beweeg). Geomagnetiese storms op die Son se oppervlak, soos [[sonvlam]]me en koronale massa-uitwerpings, versteur die heliosfeer en skep ruimteweer.<ref name="SunFlip">{{cite web |url=http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast15feb_1.htm |title=The Sun Does a Flip |access-date=4 Februarie 2007 |last=Phillips |first=Tony |date=15 Februarie 2001 |work=Science@NASA |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100329224425/http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast15feb_1.htm |archive-date=29 Maart 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Die Son se omwentelende magnetiese veld werk op die interplanetêre materie in om die heliosferiese neutrale vlak te skep. Die heliosferiese neutrale vlak is die grootste struktuur in die Sonnestelsel<ref>{{cite web |title=Artist's Conception of the Heliospheric Current Sheet |work=Wilcox Solar Observatory |url=http://quake.stanford.edu/~wso/gifs/HCS.html |access-date=22 Junie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20060901124602/http://quake.stanford.edu/~wso/gifs/HCS.html |archive-date=1 September 2006 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> en is die vlak in die Sonnestelsel waar die polariteit van die Son se magnetiese veld van noord na suid verander.

[[Lêer:Aurora-SpaceShuttle-EO.jpg|duimnael|regs|Poolligte vanuit die ruimte waargeneem.]]
Die Aarde se magnetiese veld beskerm die atmosfeer teen wisselwerking met die sonwind. Venus en Mars het nie magnetiese velde nie, wat beteken dat die sonwind besig is om hulle atmosfere te erodeer: die atmosfere is besig om te verbrokkel en die ruimte in te waai.<ref>{{cite science |last=Lundin |first=Richard |date=2001-03-09 |title=Erosion by the Solar Wind |author=Rickard Lundin |journal=Science |volume=291 |issue=5510 |pages=1909 |doi=10.1126/science.1059763 |url=http://sciencemag.org/cgi/content/full/291/5510/1909 |accessdate=2006-12-26|abstract=http://sciencemag.org/cgi/content/summary/291/5510/1909}}</ref> Die wisselwerking tussen die sonwind en die Aarde se magnetiese veld veroorsaak die [[Aurora (astronomie)|auroras]] of poolligte, wat naby magnetiese pole waargeneem kan word.

Kosmiese strale ontstaan buite die Sonnestelsel. Die heliosfeer beskerm die Sonnestelsel gedeeltelik en die planetêre magnetiese velde (vir die planete wat een besit) bied ook beskerming. Die digtheid van kosmiese strale in die interstellêre materie en die sterkte van die Son se magnetiese veld verander oor baie lang tye, dus varieer die hoeveelheid kosmiese straling, alhoewel dit nie bekend is hoeveel dit varieer nie.<ref name="Langner_et_al_2005">{{cite journal |last=Langner |first=U. W. |first2=M.S. |last2= Potgieter |year=2005 |title=Effects of the position of the solar wind termination shock and the heliopause on the heliospheric modulation of cosmic rays |journal=Advances in Space Research |volume=35 |issue=12 |pages=2084–2090 |doi=10.1016/j.asr.2004.12.005 |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2005AdSpR..35.2084L |accessdate=2007-02-11}}</ref>

Die interplanetêre materie is die tuiste van ten minste twee skyfagtige streke wat uit kosmiese stof bestaan. Die eerste, die interplanetêre stofwolk, lê in die binnenste Sonnestelsel. Dit is waarskynlik gevorm deur botsings binne-in die asteroïdegordel, veroorsaak deur interaksies met die planete.<ref>{{cite web |year=1998 |title=Long-term Evolution of the Zodiacal Cloud |url=http://astrobiology.arc.nasa.gov/workshops/1997/zodiac/backman/IIIc.html |accessdate=2007-02-03 |archive-date=2006-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060929030040/http://astrobiology.arc.nasa.gov/workshops/1997/zodiac/backman/IIIc.html |url-status=dead }}</ref> Die tweede strek van ongeveer 10 AE tot ongeveer 40 AE en is waarskynlik gevorm deur soortgelyke botsings binne-in die Kuiper-gordel.<ref>{{cite web |year=2003 |title=ESA scientist discovers a way to shortlist stars that might have planets |work=ESA Science and Technology |url=http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=29471 |access-date=3 Februarie 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130502033116/http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=29471 |archive-date=2 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite journal |last=Landgraf |first=M. |last2=Liou |first2=J.-C. |last3= Zook |first3= H.A. |last4= Grün |first4= E. |month=May |year=2002 |title=Origins of Solar System Dust beyond Jupiter |journal=The Astronomical Journal |volume=123 |issue=5 |pages=2857–2861 |doi=10.1086/339704 |url=http://www.iop.org/EJ/article/1538-3881/123/5/2857/201502.html |accessdate=2007-02-09}}</ref>

== Binnenste Sonnestelsel ==
Die binnenste Sonnestelsel verwys na die streek wat die aardse planete en asteroïdes bevat. Die voorwerpe in die binnenste Sonnestelsel bestaan hoofsaaklik uit silikate en metale en drom baie naby aan die Son saam. Die radius van hierdie hele streek is korter as die afstand tussen Jupiter en Saturnus.

=== Binnenste planete ===
[[Lêer:Terrestrial planet size comparisons.jpg|duimnael|Die binnenste planete. Van links na regs: Mercurius, Venus, Aarde, Mars (groottes volgens skaal)]]

Die vier binnenste (of aardse) planete het digte, rotsagtige samestellings, min of geen mane en geen ringstelsels nie. Hulle is hoofsaaklik saamgestel deur minerale met hoë smeltpunte, soos die silikate wat hulle [[Kors (geologie)|kors]] en [[Mantel (geologie)|mantel]] vorm, en metale soos [[yster]] en [[nikkel]], wat hulle kerns vorm. Drie van die vier binnenste planete (Venus, Mars en die Aarde) het substansiële atmosfere; almal het impakkraters en tektoniese oppervlakeienskappe soos skeurdale en [[vulkaan|vulkane]].

==== Mercurius ====
: [[Mercurius]] (0,4&nbsp;AE) is die planeet wat die naaste aan die Son is en dit is ook die kleinste planeet (0.055 Aardmassas). Mercurius het geen natuurlike satelliete nie en die enigste geologiese eienskappe (sover bekend) behalwe impakkraters is gelobde bulte of "rupes" ("afgrond" in [[Latyn]]), waarskynlik veroorsaak deur 'n periode van ineentrekking vroeg in die planeet se geskiedenis.<ref>Schenk P., Melosh H.J. (1994), ''Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury's Lithosphere'', Abstracts of the 25th Lunar and Planetary Science Conference, 1994LPI....25.1203S</ref> Mercurius se geringe atmosfeer bestaan uit atome wat deur die sonwind van sy oppervlak af geblaas word.<ref>{{cite web |year=2006 |author=Bill Arnett |title=Mercury |work=The Nine Planets |url=http://www.nineplanets.org/mercury.html |access-date=14 September 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20031205031515/http://www.nineplanets.org/mercury.html |archive-date= 5 Desember 2003 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die planeet se relatief groot ysterkern en dun mantel is nog nie geheel en al verklaar nie. Sommige teorieë beweer dat die planeet se buitenste lae deur 'n reuse impak weggestroop is en dat dit deur die jong Son se straling gekeer is om ten volle aan te was.<ref>Benz, W., Slattery, W. L., Cameron, A. G. W. (1988), ''Collisional stripping of Mercury's mantle'', Icarus, v. 74, p. 516–528.</ref><ref>Cameron, A. G. W. (1985), ''The partial volatilization of Mercury'', Icarus, v. 64, p. 285–294.</ref>

==== Venus ====
: [[Venus]] (0,7&nbsp;AE) se grootte is vergelykbaar met die Aarde (0.815 Aardmassas) en het ook, soos die Aarde, 'n dik silikaatmantel om 'n ysterkern, 'n substansiële atmosfeer en bewyse van interne geologiese aktiwiteit. Dit is egter baie droër as die Aarde en sy atmosfeer is negentig keer digter. Venus het geen natuurlike satelliete nie. Dit is die warmste planeet, met oppervlaktemperature van meer as 400&nbsp;°C, hoogs waarskynlik te danke aan die groot aantal kweekhuisgasse in die atmosfeer.<ref>{{cite paper |author=Mark Alan Bullock |title=The Stability of Climate on Venus |publisher=Southwest Research Institute |year=1997 |url=http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/PhDThesis.pdf |format=[[Portable Document Format|PDF]] |accessdate=2006-12-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070614202751/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/PhDThesis.pdf |date=2007-06-14 }}</ref> Geen definitiewe bewyse van huidige geologiese aktiwiteit is op Venus bespeur nie, maar dit het nie 'n magnetiese veld wat die verdunning van sy substansiële atmosfeer sal voorkom nie; dít stel voor dat sy atmosfeer dikwels deur vulkaniese uitbarstings aangevul word.<ref>{{cite web |year=1999 |author=Paul Rincon |title=Climate Change as a Regulator of Tectonics on Venus |work=Johnson Space Center Houston, TX, Institute of Meteoritics, University of New Mexico, Albuquerque, NM |url=http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/Science2_1999.pdf |format=PDF |accessdate=2006-11-19 |archive-date=2007-06-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070614202807/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/Science2_1999.pdf |url-status=dead }}</ref>

==== Aarde ====
: Die [[Aarde]] (1&nbsp;AE) is die grootste en digste van die binnenste planete en die enigste planeet wat (sover bekend) tans geologiese aktiwiteit het. Dit is ook die enigste bekende planeet wat lewe bevat. Die planeet so vloeibare hidrosfeer (wateromhulsel) is uniek onder die aardse planete en dit is ook die enigste planeet waar plaattektonika waargeneem is. Die Aarde se atmosfeer verskil drasties van dié van die ander planete: die aanwesigheid van lewe het dit so gewysig dat dit 21% vrye [[suurstof]] (O<sub>2</sub>) bevat.<ref>{{cite web |title=Earth's Atmosphere: Composition and Structure |author=Anne E. Egger, M.A./M.S. |work=VisionLearning.com |url=http://www.visionlearning.com/library/module_viewer.php?c3=&mid=107&l=|accessdate=2006-12-26}}</ref> Die Aarde het slegs een natuurlike satelliet, die [[Maan]],<ref>Daar word in die sterrekunde ook soms na die Maan as "Luna" verwys, om verwarring met ander planete se mane te voorkom</ref> die enigste groot satelliet van 'n aardse planeet in die Sonnestelsel.

==== Mars ====
: [[Mars]] (1,5&nbsp;AE) is kleiner as die Aarde en Venus (0.107 Aardmassas). Dit besit 'n tengerige atmosfeer wat hoofsaaklik uit [[koolstofdioksied]] bestaan. Die planeet se oppervlak is besaai met groot vulkane soos [[Olympus Mons]] en skeurdale soos [[Valles Marineris]]; die oppervlak toon ook dat geologiese aktiwiteit moontlik tot baie onlangs daar plaasgevind het. Mars se kenmerkende rooi kleur is as gevolg van roes: die grond op die rooi planeet is ryk aan yster.<ref>{{cite web |year=2004 |title=Modern Martian Marvels: Volcanoes? |author=David Noever |work=NASA Astrobiology Magazine |url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1360&mode=thread&order=0&thold=0 |access-date=23 Julie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100313020403/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload |archive-date=13 Maart 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Mars het twee uiters klein natuurlike satelliete, [[Phobos (maan)|Phobos]] en [[Deimos (maan)|Deimos]]. Daar word geglo dat dié twee gevange asteroïdes is.<ref>{{cite web |year=2004 |title=A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness |author=Scott S. Sheppard, David Jewitt, and Jan Kleyna |work=The Astronomical Journal |url=http://www.iop.org/EJ/article/1538-3881/128/5/2542/204263.html |accessdate=2006-12-26}}</ref>

=== Asteroïdegordel ===
[[Lêer:InnerSolarSystem-af.png|300px|duimnael|'n Beeld van die hoofasteroïdegordel en die Trojaanse asteroïdes.]]

[[Asteroïde]]s is meesal klein hemelliggame wat hoofsaaklik uit rotsagtige en metallieke nievlugtige minerale saamgestel is.

Die hoofasteroïdegordel beslaan die wentelbaan tussen Mars en Jupiter, tussen 2,3 en 3,3&nbsp;AE. Daar word geglo dat dit oorblyfsels van die Sonnestelsel se vorming is, wat nie daarin geslaag het om te aan te was nie, as gevolg van die swaartekragstorings deur Jupiter. Asteroïde se groottes wissel van mikroskopies tot honderde kilometers wyd en hulle word as KSV's geklassifiseer, alhoewel sommiges, soos 4 Vesta en 10 Hygieia as dwergplanete herklassifiseer mag word indien daar bewys word dat hulle hidrostatiese of waterstandsewewig bereik het.

Die asteroïdegordel bevat duisende der duisende, moontlik selfs miljoene voorwerpe wat 'n deursnit van meer as een kilometer het.<ref>{{cite web |year=2002 |title=New study reveals twice as many asteroids as previously believed |work=ESA |url=http://www.alphagalileo.org/index.cfm?fuseaction=readRelease&Releaseid=9162 |accessdate=2006-06-23 |archive-date=2009-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090113024732/http://www.alphagalileo.org/index.cfm?fuseaction=readRelease&Releaseid=9162 |url-status=dead }}</ref> Ten spyte hiervan is die totale massa waarskynlik minder as 'n duisendste van die Aarde s'n.<ref name=Krasinsky2002>{{cite journal |authorlink=Georgij A. Krasinsky |first=G. A. |last=Krasinsky |last2=Pitjeva |first2=E.V. |last3=Vasilyev |first3= M.V. |last4=Yagudina |first4==E.I. |url=http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=2002Icar..158...98K&amp;db_key=AST&amp;data_type=HTML&amp;format=&amp;high=4326fb2cf906949 |title=Hidden Mass in the Asteroid Belt |journal=Icarus |volume=158 |issue=1 |pages=98–105 |month=July |year=2002 |doi=10.1006/icar.2002.6837}}</ref> Die hoofgordel bevat uitgestrekte ruimtes waarin geen voorwerpe voorkom nie: ruimtetuie beweeg dikwels met gemak deur hierdie gebied. Asteroïdes met 'n deursnit tussen 10 en 10<sup>−4</sup>&nbsp;m staan bekend as meteorïdes.<ref>{{cite journal |author=Beech, M. |first2=Duncan I. |last2=Steel |year=1995 |month=September |title=On the Definition of the Term Meteoroid |journal=Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society |volume=36 |issue=3 |pages=281–284 |url=http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=1995QJRAS..36..281B&amp;db_key=AST&amp;data_type=HTML&amp;format=&amp;high=44b52c369007834 |accessdate=2006-08-31}}</ref>

==== Ceres ====
[[Lêer:Ceres - PIA19619 (cropped).jpg|duimnael|links|Ceres]]
: [[Ceres (dwergplaneet)|Ceres]] (2,77&nbsp;AE) is die grootste liggaam in die asteroïdegordel en is geklassifiseer as 'n [[dwergplaneet]]. Dit het 'n deursneë van net onder 1000&nbsp;km, groot genoeg vir die dwergplaneet se swaartekrag om dit in 'n sferiese vorm te trek. Met die ontdekking van Ceres in die 19de eeu is dit as 'n planeet beskou, maar in die 1850's is dit as 'n asteroïde herklassifiseer, ná verdere ondersoek die teenwoordigheid van meer asteroïdes bevestig het.<ref>{{cite web |title=History and Discovery of Asteroids |format=DOC |work=NASA |url=http://dawn.jpl.nasa.gov/DawnClassrooms/1_hist_dawn/history_discovery/Development/a_modeling_scale.doc |access-date=29 Augustus 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170214232626/http://dawn.jpl.nasa.gov/DawnClassrooms/1_hist_dawn/history_discovery/Development/a_modeling_scale.doc |archive-date=14 Februarie 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Ceres is in 2006 opnuut as 'n dwergplaneet geklassifiseer.

==== Asteroïdegroepe ====
: Asteroïdes in die hoofgordel word verdeel in asteroïdegroepe en asteroïdefamilies. Asteroïdemane is asteroïdes wat om groter asteroïdes wentel. Hulle word nie so duidelik as planetêre mane onderskei nie en is soms selfs so groot as die voorwerpe waarom hulle wentel. Die asteroïdegordel bevat ook hoofgordelkomete, wat moontlik die bron van die Aarde se water was.<ref>{{cite web |year=2006 |author=Phil Berardelli |title=Main-Belt Comets May Have Been Source Of Earths Water |work=SpaceDaily |url=http://www.spacedaily.com/reports/Main_Belt_Comets_May_Have_Been_Source_Of_Earths_Water.html |access-date=23 Junie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200516082407/https://www.spacedaily.com/reports/Main_Belt_Comets_May_Have_Been_Source_Of_Earths_Water.html |archive-date=16 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Trojaanse asteroïdes word in een van Jupiter se vierde en vyfde Lagrange-punte (punte van stabiele swaartekrag) aangetref; "Trojaan" word ook gebruik vir klein liggame in enige ander planetêre of satelliet-Langrange-punt. Hilda-asteroïdes volg 'n 2:3 omwentelingsresonansie met Jupiter: dit beteken dat hulle drie keer om die Son wentel vir elke twee keer wat Jupiter om die Son wentel.

Die binnenste Sonnestelsel bevat ook [[Aardskrammers]], waarvan baie die wentelbane van die binnenste planete kruis.

== Buitenste Sonnestelsel ==
Die buitenste streek van die Sonnestelsel is die tuiste van die reuseplanete en hulle planeetgrootte satelliete. Baie kortstondige komete, waaronder ook die kentaurs, se wentelbane strek tot in hierdie streek. Die soliede voorwerpe in hierdie streek is uit 'n hoër proporsie [[Vlugtigheid (planetologie)|vlugtige]] stowwe saamgestel, soos water, ammoniak en metaan (daar word in planetêre wetenskap dikwels na hierdie vlugtige stowwe as "ysse" verwys). Hierdie samestelling is in kontras met die rotsagtige samestelling van die binnenste planete.

=== Buitenste planete ===
{{Hoofartikel|Reuseplaneet}}
[[Lêer:Gas giants in the solar system.jpg|duimnael|Van bo na onder: Neptunus, Uranus, Saturnus en Jupiter (nie volgens skaal nie).]]

Die vier buitenste planete, of reuseplanete, beslaan saam 99% van die massa wat om die Son wentel. Jupiter en Saturnus bestaan hoofsaaklik uit waterstof en helium, terwyl Uranus en Neptunus 'n groter proporsie ysse in hulle samestelling het. Sommige sterrekundiges het voorgestel dat hulle in hulle eie kategorie geplaas moet word, naamlik "ysreuse".<ref>{{cite web |title=Formation of Giant Planets |author=Jack J. Lissauer, David J. Stevenson |work=NASA Ames Research Center; California Institute of Technology |year=2006 |url=http://caltech-era.org/faculty/stevenson/pdfs/lissauer&stevenson(PPV).pdf |format=PDF |accessdate=2006-01-16 }}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Al vier die reuseplanete het 'n planetêre ringstelsel, alhoewel slegs Saturnus s'n maklik vanaf die Aarde waargeneem kan word.

==== Jupiter ====
: [[Jupiter]] (5.2&nbsp;AE) se massa is gelyk aan dié van 318 Aardes, of 2,5 keer die massa van al die ander planete saam. Hierdie [[gasreus]] bestaan hoofsaaklik uit [[waterstof]] en [[helium]]. Sy sterk interne hitte is verantwoordelik vir 'n aantal semi-permanente eienskappe in die planeet se atmosfeer, soos wolkegordels en die [[Groot Rooi Kol]]. Jupiter het 63 natuurlike satelliete (sover bekend). Die vier grootstes, [[Ganimedes (maan)|Ganimedes]], [[Kallisto (maan)|Kallisto]], [[Io (maan)|Io]] en [[Europa (maan)|Europa]], toon ooreenkomste met aardse planete, soos vulkanisme en interne verwarming.<ref>{{cite web |title=Geology of the Icy Galilean Satellites: A Framework for Compositional Studies |author=Pappalardo, R T |work=Brown University |year=1999 |url=http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm99&database=%2Fdata%2Fepubs%2Fwais%2Findexes%2Ffm99%2Ffm99&maxhits=200&=%22P11C-10%22 |access-date=16 Januarie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20001110105200/http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate |archive-date=10 November 2000 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Ganimedes is die grootste satelliet in die Sonnestelsel en is selfs groter as Mercurius.

==== Saturnus ====
: [[Saturnus]] (9,5&nbsp;AE) is bekend vir sy merkwaardige ringstelsel. Die planeet deel eienskappe met Jupiter, byvoorbeeld die samestelling van sy atmosfeer. Hy is egter minder massief, met 'n massa gelyk aan dié van 95 Aardes. Saturnus het sestig satelliete (sover bekend), asook nog drie onbevestigde satelliete. Twee van sy satelliete, [[Titaan (maan)|Titaan]] en [[Enkelados]], toon tekens van geologiese aktiwiteit, alhoewel hulle hoofsaaklik uit ys bestaan.<ref>{{cite web |title=Cryovolcanism on the icy satellites |author=J. S. Kargel |work=U.S. Geological Survey |year=1994 |url=http://www.springerlink.com/content/n7435h4506788p22/ |accessdate=2006-01-16 }}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Titan is groter as die planeet Mercurius en is die enigste satelliet in die Sonnestelsel met 'n substansiële atmosfeer.

==== Uranus ====
: [[Uranus]] (19.6&nbsp;AE) het 'n massa gelyk aan 14 Aardes en is die ligste van die buitenste planete. Die planeet is uniek siende dat dit op sy sy om die Son wentel: die skuinste van Uranus se as is meer as 90&nbsp;grade tot die eklipties. Hy het 'n baie kouer kern as die ander reuseplanete en straal bitter min hitte na die ruimte uit.<ref>{{cite web |title=10 Mysteries of the Solar System |author=Hawksett, David; Longstaff, Alan; Cooper, Keith; Clark, Stuart |work=Astronomy Now |year=2005 |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2005AsNow..19h..65H |access-date=16 Januarie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009110025/http://adsabs.harvard.edu/abs/2005AsNow..19h..65H |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Uranus het (sover bekend) 27 natuurlike satelliete, waarvan Titiana, Oberon, Umbriel, Ariel en Miranda die grootste is.

==== Neptunus ====
: [[Neptunus]] (30&nbsp;AE) is ietwat kleiner as Uranus, maar het steeds 'n groter massa (gelyk aan 17 Aardes) en is dus [[digtheid|digter]]. Hy straal ook meer interne hitte uit, maar nie soveel as Jupiter of Saturnus nie.<ref>{{cite web |title=Post Voyager comparisons of the interiors of Uranus and Neptune |author=Podolak, M.; Reynolds, R. T.; Young, R. |work=NASA, Ames Research Center |year=1990 |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1990GeoRL..17.1737P |access-date=16 Januarie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190607143323/http://adsabs.harvard.edu/abs/1990GeoRL..17.1737P |archive-date=7 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Neptunus het 13 satelliete (sover bekend). Die grootste, Triton, is geologies aktief, met geisers van vloeibare stikstof.<ref>{{cite web |title=The Plausibility of Boiling Geysers on Triton |author=Duxbury, N.S., Brown, R.H. |work=Beacon eSpace |year=1995 |url=http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full |accessdate=2006-01-16 |archive-date=2009-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090426005806/http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full |url-status=dead }}</ref> Triton is die enigste groot satelliet met 'n terugwaartse wentelbaan. Neptunus word deur 'n aantal planetoïdes in sy wentelbaan vergesel: hulle staan as Neptunus-Trojane bekend en is in 'n 1:1 wentelresonansie met die planeet, wat beteken dat hulle mekaar in dieselfde wentelbaan volg

=== Komete ===
[[Lêer:Comet c1995o1.jpg|regs|duimnael|Die komeet Hale-Bopp.]]

Komete is klein sonnestelselliggame, gewoonlik slegs 'n paar kilometer wyd, wat hoofsaaklik uit vlugtige ysse saamgestel is. Hulle het hoogs [[eksentrisiteit (sterrekunde)|eksentriese]] wentelbane: gewoonlik 'n perihelium binne-in die wentelbane van die binnenste planete en 'n aphelium ver agter Pluto. Wanneer 'n komeet die Sonnestelsel binnekom, veroorsaak die son se nabyheid dat die ysige oppervlak van die komeet verdamp en ioniseer, wat 'n ''koma''  veroorsaak: 'n lang, waasagtige stert van gas en stof wat dikwels aan die blote oog sigbaar is.

Kortstondige komete het wentelbane wat minder as tweehonderd jaar duur. Langdurige komete het wentelbane wat duisende jare kan neem. Daar word geglo dat kortstondige komete in die Kuiper-gordel ontstaan het, terwyl langdurige komete, soos Hale-Bopp, van die Oort-wolk afkomstig is. Baie komeetgroepe, soos die Kreutz-groep, het gevorm uit die uiteenskeuring van 'n enkele ouerkomeet.<ref>{{cite journal |author=Sekanina, Zdenek |year=2001 |title=Kreutz sungrazers: the ultimate case of cometary fragmentation and disintegration? |journal=Publications of the Astronomical Institute of the Academy of Sciences of the Czech Republic |volume=89 p.78–93}}</ref> Sommige komete met [[hiperbool|hiperboliese]] wentelbane het moontlik buite die Sonnestelsel ontstaan, alhoewel dit moeilik is om hulle presiese wentelbaan te bepaal.<ref name="hyperbolic">{{cite journal |last=Królikowska |first=M. |year=2001 |title=A study of the original orbits of ''hyperbolic'' comets |journal=Astronomy & Astrophysics |volume=376 |issue=1 |pages=316–324 |doi=10.1051/0004-6361:20010945 |url=http://www.aanda.org/index.php?option=com_base_ora&url=articles/aa/full/2001/34/aa1250/aa1250.right.html&access=standard&Itemid=81 |accessdate=2007-01-02}}</ref> Ou komete waarvan die meeste vlugtige stowwe deur sonverwarming uitgedryf is, word dikwels as asteroïdes gekategoriseer.<ref>{{cite web |url=http://www.springerlink.com/content/x0358l71h463w246/ |title=The activities of comets related to their aging and origin |author=Fred L. Whipple |accessdate=2006-12-26 |date=1992-04-01 }}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

==== Kentaurs ====
Kentaurplanetoïedes is ysige, komeetagtige liggame, met 'n semi-belangrike as wat groter as Jupiter is (5,5&nbsp;AE) en kleiner as Neptunus is (30&nbsp;AE). Die grootste bekende kentaur is 10199 Chariklo, met 'n deursneë van ongeveer 250&nbsp;km.<ref name=spitzer>{{cite web |title=Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope |author=John Stansberry, Will Grundy, Mike Brown, Dale Cruikshank, John Spencer, David Trilling, Jean-Luc Margot |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0702538v2 |year=2007 |access-date=21 September 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200527163615/https://arxiv.org/abs/astro-ph/0702538v2 |archive-date=27 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die eerste kentaur wat ontdek is, is 2060 Chiron en word ook as 'n komeet geklassifiseer (95P), siende dat dit net soos ander komete 'n koma ontwikkel wanneer dit naby die Son kom.<ref>{{cite web |year=1995 |author=Patrick Vanouplines |title=Chiron biography |work=Vrije Universitiet Brussel |url=http://www.vub.ac.be/STER/www.astro/chibio.htm |accessdate=2006-06-23 |archive-date=2009-05-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090502122306/http://www.vub.ac.be/STER/www.astro/chibio.htm |url-status=dead }}</ref>

== Trans-neptuniese streek ==
Die gebied verby Neptunus, soms verwys na as die "trans-neptuniese streek", is steeds hoofsaaklik onbekend. Dit ''blyk'' uit veral klein liggame te bestaan: die grootste liggaam het 'n deursnit gelykstaande aan 'n vyfde van die van die Aarde en 'n massa kleiner as die Maan. Hierdie liggame bestaan hoofsaaklik uit klip en ys.

=== Kuiper-gordel ===
[[Lêer:Buitenste sonnestelselvoorwerpe.png|duimnael|300 px|Uitstipping van al die bekende voorwerpe in die Kuiper-gordel, saam met die vier buitenste planete.]]

Die Kuiper-gordel is 'n groot ring wat uit brokstukke bestaan, soortgelyk aan die asteroïdegordel, alhoewel die voorwerpe in die Kuiper-gordel hoofsaaklik uit ys bestaan. Dit strek van 30 tot 5050&nbsp;AE vanaf die Son. Dit bestaan hoofsaaklik uit KSV's, maar baie van die groter voorwerpe, soos 50000 Quaoar, 20000 Varuna en 90482 Orcus mag moontlik in die toekoms as dwergplanete herklassifiseer word. Volgens beraming is daar meer as 100 000 Kuiper-gordelvoorwerpe met 'n deursnit van meer as 50&nbsp;km, maar daar word geglo dat die gesamentlike massa van die Kuiper-gordel slegs 'n tiende, of moontlik selfs 'n honderdste van die Aarde se massa het.<ref name="Delsanti-Beyond_The_Planets">{{cite web |year=2006 |author=Audrey Delsanti and David Jewitt |title=The Solar System Beyond The Planets |work=Institute for Astronomy, University of Hawaii |url=http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/papers/2006/DJ06.pdf |format=PDF |accessdate=2007-01-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060525051103/http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/papers/2006/DJ06.pdf |archivedate=2006-05-25 |url-status=live }}</ref> Baie Kuiper-gordelvoorwerpe het verskeie satelliete en die meeste het wentelbane wat hulle buite die ekliptiese vlak neem.

[[Lêer:TheKuiperBelt Projections 55AU Classical Plutinos.svg|links|duimnael|Hierdie diagram toon die verdeling van die Kuiper-gordel in 'n klassieke en resonante gordel.]]
Die Kuiper-gordel kan rofweg in twee gedeel word: die "klassieke" gordel en die "resonansie"-gordel. Resonante voorwerpe beweeg in baanresonansie met Neptunus: hulle wenteltyd om die Son is presies 3/2 keer so groot as Neptunus se wenteltyd.

Die klassieke gordel bestaan uit voorwerpe wat geen resonansie met Neptunus het nie en strek van ongeveer 39,4 tot 47,7&nbsp;AU.<ref>{{cite web |year=2005 |author=M. W. Buie, R. L. Millis, L. H. Wasserman, J. L. Elliot, S. D. Kern, K. B. Clancy, E. I. Chiang, A. B. Jordan, K. J. Meech, R. M. Wagner, D. E. Trilling |work=Lowell Observatory, University of Pennsylvania, Large Binocular Telescope Observatory, Massachusetts Institute of Technology, University of Hawaii, University of California at Berkeley |title=Procedures, Resources and Selected Results of the Deep Ecliptic Survey |url=http://www.citebase.org/fulltext?format=application%2Fpdf&identifier=oai%3AarXiv.org%3Aastro-ph%2F0309251 |accessdate=2006-09-07 |archive-date=2012-01-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120118131015/http://www.citebase.org/fulltext?format=application%2Fpdf&identifier=oai%3AarXiv.org%3Aastro-ph%2F0309251 |url-status=dead }}</ref>

==== Pluto en Charon ====
: [[Pluto]] (ongeveer 39&nbsp;AE) is 'n dwergplaneet en die grootste bekende voorwerp in die Kuiper-gordel. Met Pluto se ontdekking in 1930 was dit as die negende planeet beskou, maar hierdie klassifikasie is in 1996 verander met die aanneming van 'n amptelike definisie van 'n planeet. Pluto het 'n relatief eksentriese wentelbaan, met 'n [[Baanhelling|inklinasie]] van 17 grade tot die ekliptiese vlak wat strek van 29,7 AE tydens perihelium (steeds binne die wentelbaan van Neptunus) tot 49,5 AE tydens aphelium.

[[Lêer:Pluto system 2006.jpg|regs|duimnael|Pluto en sy drie bekende mane]]

: Dit is nie duidelik of Charon, Pluto se grootste maan, in die toekoms as 'n dwergplaneet geklassifiseer sal word en of dit sy huidige klassifikasie sal behou nie. Beide Pluto en Charon wentel om 'n barisentrum van swaartekrag bo hulle oppervlakke, wat beteken dat Pluto-Charon 'n binêre stelsel is. ('n Barisentrum is die punt tussen twee voorwerpe waar hulle aantrekkingskragte balanseer.) Pluto se twee kleiner mane, [[Nix (maan)|Nix]] en [[Hidra (maan)|Hidra]], wentel om Pluto en Charon.

: Pluto is in die resonante gordel geleë en het 'n 3:2 baanresonansie met Neptunus, wat beteken dat Pluto twee keer om die Son wentel vir elke drie omwentelings deur Neptunus. Kuiper-gordelvoorwerpe wat in hierdie resonansie deel, word "plutino's" genoem.<ref name="Fajans_et_al_2001">{{cite science |last=Fajans |first=J. |coauthors=L. Frièdland |month=October |year=2001 |title=Autoresonant (nonstationary) excitation of pendulums, Plutinos, plasmas, and other nonlinear oscillators |journal=American Journal of Physics |volume=69 |issue=10 |pages=1096–1102 |doi=10.1119/1.1389278 |url=http://scitation.aip.org/journals/doc/AJPIAS-ft/vol_69/iss_10/1096_1.html |accessdate=2006-12-26 |abstract=http://scitation.aip.org/getabs/servlet/GetabsServlet?prog=normal&id=AJPIAS000069000010001096000001&idtype=cvips&gifs=yes}}</ref>

==== Haumea en Makemake ====
: Haumea (ongeveer 43.34&nbsp;AE) en Makemake (gemiddeld 45.79&nbsp;AE) is (sover bekend) die grootste voorwerpe in die klassieke Kuiper-gordel. Haumea is eiervorming en het twee mane. Makemake is die tweede helderste voorwerp in die Kuiper-gordel (na Pluto). Alhoewel daar na Haumea en Makemake eers as '''2003 EL<sub>61</sub>''' en '''2005 FY<sub>9</sub>''' verwys is (respektiewelik), is hulle in 2008 tot dwergplanete bevorder en name gegee.<ref name=name /> Hulle wentelbane is teen 'n skuinser as as Pluto s'n (28° and 29°)<ref name=Buie>{{cite web |author=[[Marc W. Buie]] |date=5 April 2008 |title=Orbit Fit and Astrometric record for 136472 |publisher=SwRI (Space Science Department) |url=http://www.boulder.swri.edu/~buie/kbo/astrom/136472.html |access-date=13 Julie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200527191044/https://www.boulder.swri.edu/~buie/kbo/astrom/136472.html |archive-date=27 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en word ander as Pluto geensins deur Neptunus beïnvloed nie (hulle vorm dus deel van die klassieke Kuiper-gordel).

=== Verstrooide skyf ===
[[Lêer:TheKuiperBelt Projections 100AU Classical SDO.svg|duimnael|regs|Hierdie diagram toon die verdeling van die Kuiper-gordel in 'n klassieke (blou) en resonante gordel (groen), met die verstrooide skyf in swart.]]

Die verstrooide skyf oorvleuel die Kuipergordel, maar strek verder na buite. Daar word geglo dat hierdie streek moontlik die bron van kortstondige komete is en dat voorwerpe in die verstrooide skyf moontlik in 'n onreëlmatige wentelbaan uitgewerp is deur die swaartekraginvloed toe Neptunus vroeg in sy lewe na buite (weg van die Aarde af) beweeg het. Meeste voorwerpe in die verstrooide skyf het 'n perihelium in die Kuiper-gordel, maar 'n aphelium tot 150&nbsp;AE van die Son af. Hierdie voorwerpe se wentelbane is ook teen 'n uiters skuins hoek met die [[sonnebaan]] en dikwels byna loodreg. Sommige sterrekundiges beskou die verstrooide skyf as net nog 'n deel van die Kuiper-gordel en beskryf die voorwerpe daarin as "verstrooide Kuiper-gordelvoorwerpe".<ref>{{cite web |year=2005 |author=David Jewitt |title=The 1000 km Scale KBOs |work=University of Hawaii |url=http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/kb/big_kbo.html |access-date=16 Julie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090603175151/http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/kb/big_kbo.html |archive-date= 3 Junie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>

[[Lêer:Eris and dysnomia2.jpg|duimnael|links|Eris en sy maan, Disnomia.]]

==== Eris ====
: [[Eris (dwergplaneet)|Eris]] (68&nbsp;AE gemiddeld) is die grootste bekende verstrooide skyfvoorwerp en het 'n debat begin oor presies wat planeet is: Eris is naamlik 5% groter as Pluto met 'n beraamde deursnit van 2400&nbsp;km. Dit is die grootste dwergplaneet<ref>{{cite web |year=2005 |author=Mike Brown |title=The discovery of <s>2003 UB313</s> Eris, the <s>10th planet</s> largest known dwarf planet. |work=CalTech |url=http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/ |access-date=15 September 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910100339/http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/ |archive-date=10 September 2014 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en het een maan, Disnomia. Eris het (soos Pluto) 'n hoogs eksentriese wentelbaan, met 'n perihelium van 38,2&nbsp;AU (rofweg dieselfde afstand as wat Pluto van die Son af is) en 'n aphelium van 97,6&nbsp;AU. Eris se wentelbaan is teen 'n hoek van 44° tot die [[sonnebaan]].

== Verste streke ==
Dit is nie 100% duidelik waar die Sonnestelsel eindig en interstellêre ruimte begin nie, aangesien die Sonnestelsel se grense deur twee kragte gevorm word: die sonwind en die Son se swaartekrag. Die buitenste grens van die sonwind se invloed is rofweg vier keer die afstand tussen Pluto en die Son; hierdie ''heliopouse'' word as die begin van die interstellêre materie beskou.<ref name="Voyager" /> Daar word egter geglo dat die Son se Hill-sfeer, dit wil sê, die effektiewe bereik van die Son se swaartekraginvloed, tot 'n duisend keer verder strek.

=== Heliopouse ===
[[Lêer:Voyager 1 tree sonskede binne.jpg|links|duimnael|300px|Die Voyager-tuie tree die sonskede binne.]]
Die helio- of sonsfeer word in twee aparte streke gedeel. Die sonwind reis teen omtrent 40 000&nbsp;km/s tot dit teen die plasmagolwe in die interstellêre materie bots. Dit botsing vind in die gebied bekend as "grensskok" plaas, omtrent 80–100&nbsp;AE windop vanaf die Son en omtrent 200&nbsp;AE windaf vanaf die Son.<ref name=fahr /> Hier word die wind baie stadiger, digter en word dit meer stormagtig;<ref name=fahr /> dit vorm 'n groot ovaalstruktuur wat as die "sonskede" bekend staan. Die sonskede lyk baie soos 'n komeet se stert en tree ook soos een op: dit strek 40&nbsp;AE buitentoe windop vanaf die Son, maar het 'n "stert" wat baie maal dié afstand in die teenoorgestelde rigting strek. Beide ''[[Voyager 1]]'' en ''[[Voyager 2]]'' het deur die grensskok gereis en die sonskede ingegaan, teen 94 and 84&nbsp;AE vanaf die Son (respektiewelik).<ref>{{cite journal | doi=10.1126/science.1117684 | year=2005 | month=September | author=Stone, E. C.; Cummings, A. C.; Mcdonald, F. B.; Heikkila, B. C.; Lal, N.; Webber, W. R. | title=Voyager 1 explores the termination shock region and the heliosheath beyond | volume=309 | issue=5743 | pages=2017–20 | issn=0036-8075 | pmid=16179468 | journal=Science (New York, N.Y.)}}</ref><ref>{{cite journal | doi=10.1038/nature07022 | year=2008 | month=July | author=Stone, E. C.; Cummings, A. C.; Mcdonald, F. B.; Heikkila, B. C.; Lal, N.; Webber, W. R. | title=An asymmetric solar wind termination shock | volume=454 | issue=7200 | pages=71–4 | issn=0028-0836 | pmid=18596802 | journal=Nature }}</ref> Die buitenste grens van die sonskede, die heliopouse, is die punt waar die sonwind eindig en is die begin van interstellêre ruimte.<ref name="Voyager">{{cite web |url=http://www.nasa.gov/vision/universe/solarsystem/voyager_agu.html |title=Voyager Enters Solar System's Final Frontier |work=NASA |access-date=2 April 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200516082547/https://www.nasa.gov/vision/universe/solarsystem/voyager_agu.html |archive-date=16 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Die vorm van die buitenste rand van die sonskede is waarskynlik beïnvloed deur die vloeistofdinamika met wisselwerkings met die interstellêre wind<ref name="fahr">{{cite journal |year=2000 |author=Fahr, H. J.; Kausch, T.; Scherer, H. |title=A 5-fluid hydrodynamic approach to model the Solar System-interstellar medium interaction |journal=Astronomy & Astrophysics | volume=357 | pages=268 |url=http://aa.springer.de/papers/0357001/2300268.pdf | format=PDF | bibcode=2000A&A...357..268F }} See Figures 1 and 2.</ref> en magneetvelde van die Son na die suide. Die noordelike halfrond strek ongeveer 9 AE verder as die suidelike halfrond. Verby die heliopouse, by ongeveer 230&nbsp;AE, lê die "boogskok", 'n plasmaspoor wat deur die Son gelaat word soos dit deur die [[Melkweg]] reis.<ref>{{cite web |date=24 Junie 2002 |author=P. C. Frisch (University of Chicago) |title=The Sun's Heliosphere & Heliopause |work=[[:en:Astronomy Picture of the Day]] |url=http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap020624.html |access-date=23 Junie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100802140717/http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap020624.html |archive-date= 2 Augustus 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref>

Geen ruimtetuig het tot dusver deur die heliopouse gereis nie, dus is die onmoontlik om presies te weet wat se kondisies in die plaaslike interstellêre ruimte heers. Daar word verwag dat NASA se Voyager-ruimtetuig in die volgende dekade deur die heliopouse sal reis en kosbare data rakende stralingsvlakke en die sonwind na die Aarde sal stuur.<ref>{{cite web |year=2007 |title=Voyager: Interstellar Mission |work=NASA Jet Propulsion Laboratory |url=http://voyager.jpl.nasa.gov/mission/interstellar.html |access-date=8 Mei 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20040202072959/http://voyager.jpl.nasa.gov/mission/interstellar.html |archive-date= 2 Februarie 2004 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Dit is nie duidelik tot watter mate die sonskede die Sonnestelsel teen kosmiese strale beskerm nie. 'n Span wat deur NASA gefinansier word het 'n konsep ontwikkel van 'n ''Vision Mission'' ("visie missie") wat daaraan toegewy is om 'n sonde na die sonskede te stuur.<ref>{{cite conference |title=Innovative Interstellar Explorer |author=R. L. McNutt, Jr. et al. | booktitle= Physics of the Inner Heliosheath: Voyager Observations, Theory, and Future Prospects |publisher=AIP Conference Proceedings |volume=858 |pages=341–347 |year=2006 |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2006AIPC..858..341M |doi=10.1063/1.2359348}}</ref><ref>{{cite web |year=2007 |title=Interstellar space, and step on it! |work=New Scientist |url=http://space.newscientist.com/article/mg19325850.900-interstellar-space-and-step-on-it.html |date=2007-01-05 |accessdate=2007-02-05 |author=Anderson, Mark |archive-date=2008-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080416024531/http://space.newscientist.com/article/mg19325850.900-interstellar-space-and-step-on-it.html |url-status=dead }}</ref>

=== Oort-wolk ===
[[Lêer:Kuiper belt - Oort cloud-af.svg|duimnael|upright=1.3|'n Kunstenaarsvoorstelling van die Kuiper-gordel en die Oort-wolk.]]
Die teoretiese Oort-wolk is 'n groot massa van tot 'n triljoen ysige voorwerpe. Daar word geglo dat dit die Sonnestelsel by ongeveer 50&nbsp;000&nbsp;AE (omtrent 1 ligjaar) omring en moontlik sover strek as 100&nbsp;000&nbsp;AE (1,87&nbsp;ligjaar). Dit word ook geglo dat die Oort-wolk die bron vir alle langdurige komete is, aangesien die Oort-wolk self bestaan uit komete wat deur die swaartekragwisselwerkings van die buitenste planete uit die binnenste Sonnestelsel gestoot is. Voorwerpe in die Oort-wolk beweeg baie stadig en kan gestoor word deur ongereelde gebeurtenisse soos botsings, die swaartekrag van 'n verbygaande ster, die gety van die sterrestelsel en die gety van die Melkweg.<ref>{{cite web |year=2001 |author=Stern SA, Weissman PR. |title=Rapid collisional evolution of comets during the formation of the Oort cloud. |work=Space Studies Department, Southwest Research Institute, Boulder, Colorado |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=11214311&dopt=Citation |access-date=19 November 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20070512142732/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve |archive-date=12 Mei 2007 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |year=2006 |author=Bill Arnett |title=The Kuiper Belt and the Oort Cloud |work=nineplanets.org |url=http://www.nineplanets.org/kboc.html |access-date=23 Junie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190807064224/http://nineplanets.org/kboc.html |archive-date=7 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

[[Lêer:Sedna-NASA.JPG|regs|duimnael|Teleskopiese beeld van Sedna.]]

==== Sedna ====
90377 Sedna (ongeveer 525,86 AE) is 'n groot, rooierige Pluto-agtige voorwerp met 'n reusagtige, hoogs elliptiese wentelbaan met 'n perihelium van ongeveer 76&nbsp;AE en 'n aphelium van 928&nbsp;AE. Dit neem Sedna 12 050 jaar om sy reuse wentelbaan te voltooi. Dit is in 2003 deur Mike Brown ontdek, wat volhou dat dit nie deel van die verstrooide skyf of die Kuiper-gordel kan wees nie, aangesien sy perihelium te ver is om deur Neptunus se migrasie geaffekteer te wees. Hy is deel van 'n groep sterrekundiges wat glo dat Sedna 'n geheel en al nuwe soort bevolking verteenwoordig. Die voorwerp 2000 CR<sub>105</sub> sal dan ook moontlik deel van hierdie nuwe groep vorm: dit het 'n perihelium van 45&nbsp;AE, 'n aphelium van 415&nbsp;AE en 'n wentelbaan wat 3420 jaar neem om te voltooi.<ref>{{cite web |year=2004 |author=David Jewitt |title=Sedna – 2003 VB<sub>12</sub> |work=University of Hawaii |url=http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/kb/sedna.html |access-date=23 Junie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090602224955/http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/kb/sedna.html |archive-date= 2 Junie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Brown verwys na hierdie voorwerpe as deel van die "Binnenste Oort-wolk", siende dat hulle moontlik deur 'n soortgelyke proses gevorm is as die voorwerpe in die Oort-wolk.<ref>{{cite web |title=Sedna |author=Mike Brown |url=http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/sedna/ |work=CalTech |access-date=2 Mei 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20041204015531/http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/sedna/ |archive-date= 4 Desember 2004 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Sedna is waarskynlik 'n dwergplaneet, alhoewel sy vorm nog nie met sekerheid bepaal is nie.

=== Grense ===
Daar is steeds groot dele van ons Sonnestelsel wat onbekend is. Daar word beraam dat die Son se swaartekragveld omliggende sterre so ver weg as twee ligjare (125&nbsp;000&nbsp;AE) domineer. In kontras plaas lae beramings vir die radius van die Oort-wolk dit nie verder as 50 000&nbsp;AE nie.<ref>{{cite book |title=The Solar System: Third edition |author=T. Encrenaz, J.P. Bibring, M. Blanc, MA. Barucci, F. Roques, PH. Zarka |publisher=Springer |year=2004 |pages=1}}</ref> Ten spyte van ontdekkings soos Sedna, is die streek tussen die Kuiper-gordel en die Oort-wolk, 'n gebied met 'n radius van tienduisende AE, basies steeds ongekarteer. Daar is ook steeds studies wat op die gebied tussen Mercurius en die Son fokus.<ref>{{cite web |year=2004 |author=Durda D.D.; Stern S.A.; Colwell W.B.; Parker J.W.; Levison H.F.; Hassler D.M. |title=A New Observational Search for Vulcanoids in SOHO/LASCO Coronagraph Images |url=http://www.ingentaconnect.com/search/expand?pub=infobike://ap/is/2000/00000148/00000001/art06520&unc=ml |accessdate=2006-07-23 |archive-date=2014-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140830021911/http://www.ingentaconnect.com/search/expand?pub=infobike%3A%2F%2Fap%2Fis%2F2000%2F00000148%2F00000001%2Fart06520&unc=ml |url-status=dead }}</ref> Dis waarskynlik dat daar in die toekoms nuwe voorwerpe in hierdie ongekarteerde gebiede ontdek sal word.

== Die Sonnestelsel in ons sterrestelsel ==
{{Kombi-beeld|Milky Way 2005.jpg|Melkweg Spiraalarm.png||
|align=left
|caption1=Die Melkweg (voorstelling)
|caption2=Die ligging van die Sonnestelsel in die Melkweg
}}
Die Sonnestelsel is in die [[Melkweg]] geleë, 'n [[sterrestelsel]] met 'n deursneë van 100&nbsp;000 ligjare wat ongeveer 200 miljard sterre bevat.<ref>{{cite web |title=Magnetic fields in cosmology |author=A.D. Dolgov |year=2003 |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0306443 |access-date=23 Julie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009110026/https://arxiv.org/abs/astro-ph/0306443 |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Son is in een van die Melkweg se buitenste spiraalarms, bekend as die [[Orion-Cygnus-arm]].<ref>{{cite web |title=Three Dimensional Structure of the Milky Way Disk |author=R. Drimmel, D. N. Spergel |year=2001 |url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0101259 |access-date=23 Julie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200509103450/https://arxiv.org/abs/astro-ph/0101259 |archive-date=9 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy lê tussen 25&nbsp;000 en 28&nbsp;000 van die Melkweg se kern en beweeg teen ongeveer 220&nbsp;km/s. Teen hierdie spoed neem dit die Son 225 tot 250 miljoen jaar om een omwenteling om die Melkweg se kern te voltooi. Hierdie omwenteling staan as 'n galaktiese jaar bekend.<ref>{{cite web |title=Period of the Sun's Orbit around the Galaxy (Cosmic Year |first=Stacy |last=Leong |url=http://hypertextbook.com/facts/2002/StacyLeong.shtml |year=2002 |work=The Physics Factbook |access-date=2 April 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200527062420/https://hypertextbook.com/facts/2002/StacyLeong.shtml |archive-date=27 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Dit is waarskynlik dat die Sonnestelsel se ligging in die Melkweg 'n rol in die [[evolusie]] van lewe op Aarde gespeel het. Die Sonnestelsel het 'n byna sirkelvormige wentelbaan en wentel teen ongeveer dieselfde spoed as die Melkweg se spiraalarms, wat beteken dat dit nie sommer ''deur'' hierdie arms beweeg nie. Die spiraalarms is naamlik die tuiste van groter konsentrasies moontlik gevaarlike [[supernova]]e en die feit dat die Aarde nie dikwels in die buurt van hierdie supernovae kom nie, het aan ons planeet lang tye van interstellêre stabiliteit gegee, waartydens lewe kon ontwikkel.<ref name="astrobiology">{{cite web |year=2001 |author=Leslie Mullen |title=Galactic Habitable Zones |work=Astrobiology Magazine |url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=139 |access-date=23 Junie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100313020403/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload |archive-date=13 Maart 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die Sonnestelsel lê ook ver buite die sterbeknopte middel. Naby die Melkweg se middel sou die swaartekrag van nabye sterre die liggame in die Oort-wolk steur en baie komete na die binnenste Sonnestelsel stuur, wat moontlik tot katastrofiese botsings met die Aarde kon lei. Die kragtige straling vanuit die Melkweg se kern sou ook met die evolusie van komplekse leefvorms kon inmeng.<ref name=astrobiology /> Sommige wetenskaplikes het voorgestel dat die Sonnestelsel tog deur onlangse supernovae geraak is, selfs al is hy so ver van die kern geleë. Volgens hulle teorieë sou die supernovae die lewe op Aarde reeds die laaste 35 000 jaar negatief beïnvloed het, deur brokstukke in die vorm van radio-aktiewe stof en groter, komeetagtige liggame na die Son te slinger.<ref>{{cite web |year=2005 |author=|title=Supernova Explosion May Have Caused Mammoth Extinction |work=Physorg.com |url=http://www.physorg.com/news6734.html |accessdate=2007-02-02}}</ref>

=== Omgewing ===
[[Lêer:local bubble.jpg|duimnael|180px|Kunstenaarsvoorstelling van die [[lokale borrel]].]]

Die onmiddelike galaktiese omgewing om die Sonnestelsel staan as die lokale interstellêre wind bekend: 'n area van digte "wolke" in die andersins leë gebied wat as die [[lokale borrel]] bekend staan. Die lokale borrel is 'n warm, meestal leë ruimte wat ongeveer 300 ligjare in deursnit is. Die ruimte is deurdring met hoë-temperatuur plasma, wat voorstel dat dit die produk van verskeie onlangse supernovae is.<ref>{{cite web |title=Near-Earth Supernovas |work=NASA |url=http://science.nasa.gov/headlines/y2003/06jan_bubble.htm |access-date=23 Julie 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100313214652/http://science.nasa.gov/headlines/y2003/06jan_bubble.htm |archive-date=13 Maart 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Die rigting van die pad wat die Son deur die ruimte volg kom in die buurt van die Herkules-sterrebeeld, in die rigting van die huidige ligging van die helder ster Vega.<ref>{{cite web |year=2003 |author=C. Barbieri |title=Elementi di Astronomia e Astrofisica per il Corso di Ingegneria Aerospaziale V settimana |work=IdealStars.com |url=http://www.google.com/search?q=cache:yKkhLXIaAvoJ:debora.pd.astro.it/planets/barbieri/IngAeroAnnoA2004-05/5_LecturesAstroAstrofIng04_05QuintaSettimana.ppt+Elementi+di+Astronomia+e+Astrofisica+per+il+Corso+di+Ingegneria+Aerospaziale+V+settimana&hl=en&ct=clnk&cd=1&gl=us |accessdate=2007-02-12}}</ref>

Daar is relatief min sterre binne-in die eerste tien ligjare vanaf die Son. Die naaste is die trippelsterstelsel Alfa Centauri, wat ongeveer 4,4 ligjaar weg is. Alfa Centauri A en Alfa Centauri B is 'n paar sterre soortgelyk aan die Son, terwyl die klein rooidwerg Alfa Centauri C (ook bekend as Proxima Centauri) die paartjie teen 'n afstand van 0,2 ligjaar omwentel. Die volgende sterre wat die naaste aan die Son is, is drie rooidwerge: die Ster van Barnard (5,9 ligjaar), Wolf 359 (7,8 ligjaar) en Lalande 21185 (8,3 ligjaar). Die grootste ster in die eerste 10 ligjaar is Sirius, 'n helder [[hoofreeks]]ster wat ongeveer twee keer so groot as die Son is en deur 'n witdwerg, Sirius B, omwentel word. Sirius lê ongeveer 8,6 ligjaar van die Son af. Die ander stelsels binne-in die eerste 10 ligjaar is die binêre rooidwerg-stelsel Luyten 726-8 (8,7 ligjaar) en die enkele rooidwerg Ross 154 (9,7 ligjaar).<ref>{{cite web |title=Stars within 10 light years |url=http://www.solstation.com/stars/s10ly.htm |work=SolStation |access-date=2 April 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125001921/http://www.solstation.com/stars/s10ly.htm |archive-date=25 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die naaste ster wat soortgelyk aan die Son is en ook in 'n enkelstelsel geleë is, is Tau Ceti, wat 11,9 ligjaar hiervandaan is. Tau Ceti het ongeveer 80% van die Son se massa, maar slegs 60% van sy helderheid..<ref>{{cite web |title=Tau Ceti |url=http://www.solstation.com/stars/tau-ceti.htm |work=SolStation |access-date=2 April 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200524200026/http://www.solstation.com/stars/tau-ceti.htm |archive-date=24 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die naaste eksoplaneet wentel om die ster Epsilon Eridani, 'n ster wat ietwat dowwer en rooier as die Son is en 10,5 ligjaar hiervandaan is. Die ster se een bevestigde planeet, Epsilon Eridani b, besit rofweg 1,5 keer die massa van Jupiter en neem 6,9 jaar om sy ster te omwentel.<ref>{{cite web |title=HUBBLE ZEROES IN ON NEAREST KNOWN EXOPLANET |work=Hubblesite |year=2006 |url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/32/text/ |access-date=13 Januarie 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709100728/http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/32/text/ |archive-date=9 Julie 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

== Vorming en ontwikkeling ==
{| class="wikitable" style="float:right;"
|+ Die Sonnestelsel se<br />volopste isotope<ref>{{cite book |first=David |last=Arnett |year=1996 |title=Supernovae and Nucleosynthesis |edition=1st |publisher=Princeton University Press |location=Princeton, New Jersey |isbn=0-691-01147-8 |oclc=33162440}}</ref>
![[Isotoop]]
!Nukleï&nbsp;per<br />miljoen
|-
| Waterstof-1 ||style="text-align:right"| 705&nbsp;700
|-
| Helium-4 ||style="text-align:right"| 275&nbsp;200
|-
| Suurstof-16 ||style="text-align:right"| 5&nbsp;920
|-
| Koolstof-12 ||style="text-align:right"| 3&nbsp;032
|-
| Neon-20 ||style="text-align:right"| 1&nbsp;548
|-
| Yster-56 ||style="text-align:right"| 1&nbsp;169
|-
| Stikstof-14 ||style="text-align:right"| 1&nbsp;105
|-
| Silikon-28 ||style="text-align:right"| 653
|-
| Magnesium-24 ||style="text-align:right"| 513
|-
| Swawel-32 ||style="text-align:right"| 396
|-
| Neon-22 ||style="text-align:right"| 208
|-
| Magnesium-26 ||style="text-align:right"| 79
|-
| Argon-36 ||style="text-align:right"| 77
|-
| Yster-54 ||style="text-align:right"| 72
|-
| Magnesium-25 ||style="text-align:right"| 69
|-
| Kalsium-40 ||style="text-align:right"| 60
|-
| Aluminum-27 ||style="text-align:right"| 58
|-
| Nikkel-58 ||style="text-align:right"| 49
|-
| Koolstof-13 ||style="text-align:right"| 37
|-
| Helium-3 ||style="text-align:right"| 35
|-
| Silikon-29 ||style="text-align:right"| 34
|-
| Natrium-23 ||style="text-align:right"| 33
|-
| Yster-57 ||style="text-align:right"| 28
|-
| Waterstof-2 ||style="text-align:right"| 23
|-
| Silikon-30 ||style="text-align:right"| 23
|}
Die Sonnestelsel is gevorm deur die swaartekragineenstorting van 'n molekulêre wolk, ongeveer 4,6 miljard jaar gelede. Hierdie wolk was waarskynlik 'n aantal ligjare in deursnee en het moontlik geboorte aan verskeie sterre gegee.<ref name="Arizona">{{cite web |title=Lecture 13: The Nebular Theory of the origin of the Solar System |url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |work=University of Arizona |accessdate=2006-12-27}}</ref>

Die streek wat later die Sonnestelsel sou word het ineengestort en, as gevolg van die behoud van hoekmomentum, vinniger omwentelings begin maak. Die middel, waar die meeste massa opeengehoop het, het toenemend warmer as die omliggende skyf geword.<ref name="Arizona" /> Soos die ineenkrimpende nebula omwentel het, het dit afgeplat en begin om 'n wentelende sogenaamde "protoplanetêre skyf" met 'n deursnit van ongeveer 200&nbsp;AE te vorm,<ref name="Arizona" /> met 'n warm, digte protoster in die middel.<ref>{{cite science |last=Greaves |first=Jane S. |date=2005-01-07 |title=Disks Around Stars and the Growth of Planetary Systems |journal=Science |volume=307 | issue=5706 |pages=68–71 |doi=10.1126/science.1101979 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/307/5706/68 | abstract=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/sci;307/5706/68 | accessdate=2006-11-16}}</ref><ref>{{cite web |date=2000-04-05 |url=http://www7.nationalacademies.org/ssb/detectionch3.html |title=Present Understanding of the Origin of Planetary Systems |publisher=National Academy of Sciences |accessdate=2007-01-19 |archive-date=2009-08-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803020055/http://www7.nationalacademies.org/ssb/detectionch3.html |url-status=dead }}</ref> Die planete is deur die aanwas van hierdie skyf gevorm.<ref>{{cite journal | doi= 10.1086/429160 | title= Chondrule-forming Shock Fronts in the Solar Nebula: A Possible Unified Scenario for Planet and Chondrite Formation | year= 2005 | author= Boss, A. P. | journal= The Astrophysical Journal | volume= 621 | pages= L137}}</ref>

[[Lêer:redgiantsun.gif|duimnael|links|'n Kunstenaarsvoorstelling van die toekomstige ontwikkel van die Son. Links: hoofreeks; middel: rooi reus; regs, witdwerg.]]
Binne 50 miljoen jaar het die druk en digtheid van [[waterstof]] in die middel van die protoster só gestyg dat kernfusie begin plaasvind het.<ref name=Yi2001>{{cite journal | author= Sukyoung Yi; Pierre Demarque; Yong-Cheol Kim; Young-Wook Lee; Chang H. Ree; Thibault Lejeune; Sydney  Barnes | title=Toward Better Age Estimates for Stellar Populations: The <math>Y^{2}</math> Isochrones for Solar Mixture | journal=Astrophysical Journal Supplement | id={{arXiv|astro-ph|0104292}} | year=2001 | volume=136 | pages=417 | doi=10.1086/321795 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2001ApJS..136..417Y}}</ref> Die temperatuur, reaksietempo, druk en digtheid het toegeneem tot 'n hidrostatiese ewewig bereik is, waar die warmte-energie die teenwig van die krag van die swaartekragineenstorting vorm. Op hierdie stadium het die Son 'n [[hoofreeks]]ster geword.<ref>{{cite journal | author=A. Chrysostomou, P. W. Lucas | title=The Formation of Stars | journal=Contemporary Physics | year=2005 | volume=46 | pages=29 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2005ConPh..46...29C | doi=10.1080/0010751042000275277}}</ref>

Die huidige Sonnestelsel sal voortduur tot die Son begin om van die Hertzsprung-Russell-diagram af te wyk. Die Son het 'n beperkte hoeveelheid waterstof wat voortdurend opgebrand word. Namate die waterstof opraak, sal die energie-opbrengs wat die kern ondersteun afneem, wat sal veroorsaak dat die Son ineen sal krimp. Die toename in druk verhit die kern, wat veroorsaak dat die waterstof vinniger brand. Dit veroorsaak dat die Son elke 1,1 miljard jaar ongeveer 10% helderder brand.<ref>{{cite web |title=Science: Fiery future for planet Earth |author=Jeff Hecht |work=NewScientist |url=http://www.newscientist.com/article/mg14219191.900.html |year=1994 |access-date=29 Oktober 2007 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150601234315/http://www.newscientist.com/article/mg14219191.900.html |archive-date= 1 Junie 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref>

In ongeveer 5,4&nbsp;miljard jaar, sal die waterstof in die Son se kern geheel en al in helium omgesit wees, wat die einde van die hoofreeksfase sal aandui. Teen hierdie tyd sal die buitenste lae van die Son uitsit tot ongeveer 260 sy huidige deursnit: die Son sal 'n rooi reus word. Aangesien die Son se oppervlak aansienlik groter sal wees, sal dit juis koeler wees as wat tans die geval is (tot 'n minimum van 2600&nbsp;K).<ref>{{cite journal|author= K. P. Schroder, Robert Cannon Smith|title= Distant future of the Sun and Earth revisited|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | volume=386 |pages=155–163 | year=2008 |doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2008MNRAS.386..155S }}</ref>

Hierdie buitenste lae sal mettertyd wegval en 'n witdwerg agterlaat: 'n voorwerp wat uiters dig sal wees, slegs die helfte van die oorspronklike massa van die Son sal oorhou en die grootte van die Aarde sal wees. Die lae wat wegval sal 'n planetêre nebula vorm, waartydens sommige van die materiaal wat die Son gevorm het na die interstellêre medium sal terugkeer.
{{clear}}

== Aantekeninge en verwysings ==
: ''Hierdie artikel (of dele daarvan) is 'n vertaling van die Engelse Wikipedia-artikel [[:en:Special:PermanentLink/262952790|"Solar System"]]''
{{Verwysings|3}}

== Verdere leesstof ==
* Anthony Fairall (2008). ''Sterkennis – 'n Inleidende gids tot die Heelal''
* J.E. van Zyl (2002). ''Ontsluier die heelal''
* Caroline Bingham (2005). ''Ruimte'' (vir jonger lesers)

== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Solar System}}
{{Wikt|sonnestelsel}}
* [http://www.assabfn.co.za/activities/education/sterrekunde-inligtingstuk-feb2007.pdf Sterrekunde-inligtingstuk vir die nuuskierige] (PDF): vierdelig, met "Die Sonnestelsel" as deel 1.
* [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=SolarSys&Display=Overview Die Sonnestelsel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070701152248/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=SolarSys&Display=Overview |date= 1 Julie 2007 }} by NASA se [http://solarsystem.nasa.gov/index.cfm Sonnestelselverkenningswebwerf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060425235742/http://solarsystem.nasa.gov/index.cfm |date=25 April 2006 }}
* [http://www.classzone.com/books/earth_science/terc/content/visualizations/es2701/es2701page01.cfm?chapter_no=27 Illustrasie van die afstand tussen die planete]
* [http://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html Illustrasie wat die grootte van die planete met mekaar, die Son en ander sterre vergelyk.]

{{PlaneteSon}}
{{Aarde-posisie}}
{{Voorbladster}}

{{Normdata}}

[[Kategorie:Sonnestelsel| ]]