Distikstofmonoksied

Whippets gaskapsules met Sjabloon:Chem om slagroom te maak

Distikstofmonoksied of distikstofoksied of laggas is 'n verbinding van stikstof en suurstof met formule Sjabloon:Chem.

Dit is 'n kleurlose, taamlik onreaktiewe gas wat soeterig smaak en narkotiese eienskappe het. Dit word as dryfgas gebruik om vinnige slagroom te maak.

Vorming en reaktiwiteit

Laggas is termodinamies 'n sterk oksideermiddel, maar dit is kineties gehinder. Daarom is dit taamlik onreaktief. Laggas kan by ontploffings van ammoniumnitraat gevorm word:

$N{H}_{4}N{O}_3(s)\to N_{2}O(g)+2H_{2}O(g)$

Hierdie reaksie is spontaan termodinamies (${\mathrm{\Delta }}_r{G}^{\ominus }=-168kJ/[[Mol(eenheid)|mol]]$) en verloop ná detonasie baie vinnig.

Kweekhuisgas en osoongat

Die aarde se atmosfeer word aan laggas blootgestel. Daar is natuurlike bronne, maar die mens het die blootstelling duidelik vergroot.

Die geskiedenis van die aardatmosfeer se laggasvlakke is nie so goed bekend as ander gasse s'n nie, maar ons weet dat die vlakke van 1 n.C. tot omtrent 1850 n.C. op ongeveer 270 dele per miljard amper konstant gebly het. Vanaf 1850 het dit egter begin styg en is nou ongeveer 320 dpmj. Die mens se bydrae kom uit die landbou, soos landboubemesting en veevoer, maar ook van die verbranding van biomassa en uit die nywerheid.

Laggas is taamlik stabiel in die troposfeer, maar in die stratosfeer is die halfleeftyd ongeveer 120 jaar. Daar kan dit fotochemies ontbind en atomêre suurstof in die (¹D)-opgewekte elektroniese toestand vorm:

$N_{2}O+h\nu \to N_2+O{(}^{1}D)$

Dit vernietig 'n laggasmolekuul wat 'n kragtige kweekhuisgas is, maar dit skep ook 'n ander probleem. Die suurstofatoom wat gevorm word is baie reaktief. Dit kan 'n tweede laggasmolekuul aanval

$O{(}^{1}D)+N_{2}O\to N_2+O_2$ (40%)

of:

$O{(}^{1}D)+N_{2}O\to 2NO$ (60%)

Die stikstofmonoksied wat gevorm word kan osoon vernietig en het reeds 'n groot bydrae tot die osoongat gelewer.